VII Beste staatsvorm

VII Beste staatsvorm en vereiste opvoeding

Bladzijde 268 tot en met 312 ( 44 bladzijden )

---

• inleiding
• 1 Meest verkieslijke levenswijze. Menselijk geluk
• 2 Individueel en collectief geluk. Filosofisch en politiek leven
• 3 Handelend leven en beschouwend leven
• 4 De ideale staat: omgeving
• 5 Grondgebied
• 6 Ligging aan zee
• 7 Klimaat
• 8 Bestandsdelen van de beste staatsvorm
• 9 Functies van de burgers
• 10 Klassen in de staat, verdeling van het land
• 11 Ligging
• 12 Disgenootschappen, tempels en markten
• 13 Doel van de staat : geluk
• 14 Opvoeding van regeerders en geregeerden
• 15 Levenswijze en voortreffelijkheid
• 16 Huwelijk en voortplanting
• 17 Fasen in de opvoeding

---

.inleiding

• 268 Opvattingen van Aristoteles over de ideale staat
• 268 Drie onderwerpen:
  • Geluk ( H 1 – 3 )    materieel welzijn –  lichamelijk welzijn – geestelijk welzijn
  • Factoren voor een ideale staat (H 4 – 12 )
  • Beginselen voor opvoeding ( H 13 – 17 )

.

1 Meest verkieslijke levenswijze. Menselijk geluk

• 275 1323 a 15
  • NOOT 2
    • Voor Aristoteles is menselijk geluk afhankelijk van de gemeenschap waarin hij leeft zowel als van het uitblijven van catastrofen (“iets onverwachts”) die van buitenaf het geluk komen verstoren
• 275 1323 a 25 Zo is er in ieder geval één verdeling waartegen niemand werkelijk bezwaar zal kunnen maken, namelijk dat goede dingen in drie groepen zijn verdeeld: ( zie ook bladzijde 268)
  • de uitwendige goederen
  • de lichamelijke goederen
  • de geestelijke goederen
• 275 1323 a 35 Dit zijn uitspraken die die bijna iedereen wel kan accepteren; men verschilt alleen van opvatting over omvang en relatieve waarde van deze goederen
• 275 1323 3 35 Zo achten mensen bezit van een klein deel voortreffelijkheid al voldoende, terwijl ze buitensporige hoeveelheden rijkdom, bezittingen, macht, reputatie en al dergelijke dingen tot in het oneindige nastreven
• 276 1323 b 1 Ook kun je zien dat leven in geluk (of mensen die nu vinden in plezier of een voortreffelijkheid, of in beide) eerder ten deel valt aan mensen die zich door karakter en verstand bijzonder onderscheiden, en in het verwerven van uitwendige goederen maat weten te houden, dan aan hen die van uitwendige goederen dingen meer bezitten dan goed voor hen is, maar in karakter en verstand tekortschieten

• 276 1323 b 10 Het nut van      uitwendige goederen      kent immers een bepaalde grens, zoals dit ook met een werktuig het geval is. Al wat nuttig is, is nuttig voor iets, maar overmaat ervan levert de bezitter onvermijdelijk schade of althans geen enkel nut. Voor geestelijke goederen geldt daarentegen dat hoe meer elk daarvan toeneemt, des te nuttiger dit geestelijk goed is – aangenomen dat we het behalve als “waardevol” ook als “nuttig” mogen kwalificeren

---

• *** Als filosofen het over uitwendige goederen hebben gaat het bijvoorbeeld over vrienden, maar ook over rijkdom en politieke invloed.
  Als het over inwendige goederen gaat hebben ze het o.a. over dapperheid, gulheid en vriendelijkheid. Goede karaktereigenschappen dus.

---

• 276 1323 b 21 Dat de omvang van ieders geluk wordt bepaald door de mate van inzicht en voortreffelijkheid die hij heeft bereikt, en door de mate waarin hij hierna weten handelen, is voor ons een uitgemaakte zaak

• 277 1323 b 30 Er kan pas sprake zijn van een gelukkige polis (JST: samenleving) wanneer deze de beste is en het goed heeft.
  • Het is niet mogelijk dat het je goed gaat, als je niet goed handelt.
  • Niet één goed werk, van mens noch staat, kom zonder inzicht en voortreffelijkheid tot stand.
  • Dapperheid, rechtvaardigheid en inzicht van een stad hebben dezelfde kracht en zijn van dezelfde aard als die waarover elke individuele mens moet beschikken om rechtvaardig, verstandig en bezonnen te worden genoemd
    • NOOT 7
      • De Griekse terminologie suggereert tussen goed handelen en “het goed hebben” een verband. Aristoteles‘ gedachtegang is dat een stad niet gelukkig kan zijn als hij het niet goed heeft, dat wil zeggen: niet welvarend is. Dit laatste is alleen te bereiken door goed handelen, en dit berust weer op voortreffelijkheid  

.

2 Individueel en collectief geluk. Filosofisch en politiek leven

• 278 1324 a 15 Welke levenswijze verdient de voorkeur, een waarbij men samen functioneert in een burger gemeenschap en deel uitmaakt van een staat, of eerder leven als vreemdeling geheel los van een polis-gemeenschap?
• 278 1324 a 17 Ongeacht de vraag  of het voor iedereen wenselijk is deel uit te maken van de stad of voor de meesten wel maar voor sommigen niet – welke staatsvorm en welke inrichting van de stad moet als beste worden beschouwd?
• 278 1324 a 20 Anders dan de vraag naar wat verkieslijk is voor elk individu is deze laatste vraag een zaak van politiek denken en onderzoek. Omdat dit laatste het onderwerp van onze beschouwing is voor de tweede vraag tot ons onderzoek en kunnen we de eerste als bijzaak beschouwen
• 278 1324 a 25 Eén ding valt in te zien: de beste staatsinrichting moet die zijn daarbij om het even welk individu zich het best kan ontplooien en het gelukkigst kan leven

09-11-2022 Een sessie waarbij we met 4 mensen (Chris, Fokke, Corrie en ik) besproken hebben wat de beste staatsinrichting is. Aan de orde kwamen o.a. de open samenleving van Popper, welvaart en welzijn en basisbehoeften zoals veiligheid en eten en drinken. De meningen verschilden of de staatsinrichting verandert moet worden in meer gelijkwaardige economische verhoudingen of dat de samenleving “is zoals deze is”. Het gedachte-experiment van Rawls, opvoeding en onderwijs waren onderwerpen waarover we het wel eens waren.

• • Omstreden is, zelfs onder hen die aanvaarden dat een leven in voortreffelijkheid het meest verkieslijk is, of een politieke en actieve levenswijze de voorkeur verdient of eerder een leven dat vrij is van alle externe factoren, bijvoorbeeld het leven van beschouwing, dat volgens sommigen het enige filosofische is
  • We zien dat deze 2 manieren van leven, het politieke en het filosofische, zowat de enigen zijn die worden gekozen door hen die de hoogste eer stellen in deugdzaamheid, in onze eigen tijd zo goed als weleer
• 279 1324 b 10 Zo zijn in Sparta en Kreta de opvoeding over het algemeen en het gros van de wetten gericht op oorlog
• 280 1325 a 10 Het is dus duidelijk dat men alle voorzorgen voor oorlog juist mag vinden, niet als alle hoofddoel maar als middel tot dit doel. Taak van een goede werkgever is voor ogen te houden hoe een stad, een volksstam en iedere andere gemeenschap deel kan hebben aan een goed leven en het voor hen bereikbaar welbevinden

.

3 Handelend leven en beschouwend leven

15-11-2021 Ik denk hierbij meteen aan Hannah Arendt

• 280 1325 a 16 Onder hen die erkennen dat een leven van voortreffelijkheid het meest verkieslijk is zijn ten aanzien van de realisering hiervan twee verschillende meningen in zwang:
  • De ene groep wijst deelname aan politieke ambten af omdat ze meent dat het leven van een vrij mens, volgens hen de meest verkieslijk de levenswijze, iets heel anders is dan dat van een staatsman
  • de andere groep beschouwt juist het leven van een staatsman als meest verdienstelijke levenswijze: wie niet handelt kan nooit succesvol handelen, en in hun ogen is succesvol handelen hetzelfde als geluk
• 281 1325 a 24 Onzes inziens hebben beide groepen deels gelijk, deels ongelijk

28-12-2022  Op basis van aardige mensen REDE versus EMOTIE – traditie – nationalisme “romantiek ” zie ook Hobbes

• 281 1325 a 40 Een vader zou geen rekening moeten houden met zijn kinderen en zijn kinderen niet met hem, en meer in het algemeen zouden bevriende partijen geen rekening met elkaar moeten houden en ook niet met het oog hierop maatregelen treffen; het meest verkieslijk is wat het hoogste goed is, en het hoogste goed is welslagen en geslaagd zijn

• 282 1325 b 7 Voor gelijkwaardigen ligt het goede een gerecht er immers in een beurtelings gezag uit te oefenen: dit is de grondslag voor gelijkheid en gelijkwaardigheid. Als er geen gelijkwaardigheid is tussen gelijkwaardigen, geen gelijkheid onder gelijken, is dit in strijd met de natuur, en niets is edel wat in strijd is met de natuur
• 282 1325 b 20 Inzichten en de gedachten die omwille van zichzelf tot stand komen en hun doel in zichzelf dragen verdienen het predikaat actief veel meer
  • NOOT 18 Denken heeft als doel een goed handelen en (het) goed doen dus een handelen, een activiteit

.

4 De ideale staat: omgeving

• 283 1326 a 5  Eerste bestandsdeel
  • Hoe groot moet haar aantal zijn?

28-12-2202 In de tijd van Aristoteles was er sprake van een stadstaat met niet meer dan 50.000 mensen. De staat waarover wij tegenwoordig spreken heeft meer dan 18 miljoen inwoners

• • Hoe groot moet haar grondgebied zijn?
• 283 1326 a 20 We moeten alleen tellen wie van de polis deel uitmaakt, dus haar wezenlijke bestanddelen
• 284 1326 a 25 […] een grote polis  is niet hetzelfde als een dichtbevolkte
• 284 1326 a 35 Schoonheid berust gewoonlijk op omvang en hoeveelheid; vandaar dat een polis die een zekere omvang laat aan de genoemde beperking de fraaist geslaagde moet zijn
  • NOOT 26 Aristoteles Poëtica 1450 b 34-37
  • Al wat mooi is (dit geldt, of het nu een levend wezen is of een organisme dat uit delen bestaat)
  • […] deze delen niet alleen geordend zijn gerangschikt, maar ook een zekere eigen grootsheid hebben;
  • want schoonheid bestaat in omvang en geordende ordening.
• 284 1326 b 1 Een schip van 1 decimeter kan geen schip zijn  […] een schip van 350 meter […] evenmin

16-11-2021 Aristoteles kon zich geen tanker voorstellen

• 285 1326 b 20 Daarom is de juiste limiet voor een polis evident de volgende: het grootste aantal burgers dat kan zorgen voor een zelfstandig bestaan en dat nog goed is te overzien
  • NOOT 32 Aristoteles Poëtica 1451 a 4 :
    • Wat mooi is moet een omvang hebben die te overzien is 
    • Om een “‹”‹eenvoudige definitie te geven: de grootte die een verandering toelaat van pech naar goed of van geluk naar slecht, in een opeenvolging van gebeurtenissen die elkaar onvermijdelijk of volgens de waarschijnlijkheid opvolgen, dat is de juiste grens.

5.

Grondgebied

28-12-2022 AXIOMA : er is altijd oorlog en het altijd oorlog blijven ( in Europa)

• 285 1326 b 30 Naar omvang en sterkte moet het groot genoeg zijn om zijn bewoners in staat te stellen hun leven in vrije tijd door te brengen op een manier die vrijheid verenigd met zelfbeheersing
• 285 1327 a 1 Verder geldt voor het grondgebied wat we ook hebben gezegd over het bevolkingsaantal, dat het overzichtelijk moet zijn.
  • In dit geval wil dat zeggen: goed verdedigbaar
• 286 1327 a 5 Wil men voor een stad een ligging naar wens kiezen dan moet ze gunstig gelegen zijn ten opzichte van de zee zowel als van het land rondom.
  • Eén vereiste hiervoor is als gezegd dat ze voor hulpexpedities naar om landen in alle richtingen om het even kan dienen.
  • Het andere is dat ze toegankelijk is voor het vervoer van producten van Landbouw, bosbouw en welke andere dergelijke bedrijvigheid het land maar plaats biedt

.

6 Ligging aan zee

• 286 1327 a 15  Doordat mensen de zee gebruiken voor in- en uitvoer van producten krijgt met een groot aantal kooplui, wat in strijd heet te zijn met goed functioneren van een polis
• 286 1327 a 20 […] zich langs beide wegen (land en water) kunnen verdedigen

28-12-2022 Autarkie versus containers met spullen die we over de hele wereld slepen

• 286 1327 a 26 Ook is het een levensvoorwaarde dat men kan invoeren wat men niet zelf bezit en uitvoeren waaraan een overschot bestaat.
  • Een polis moet zich ten behoeve van zichzelf, niet van anderen bezighouden met handel
  • Wie hun polis aanbieden als marktplaats voor iedereen doet dit omwille van de inkomsten
  • Een polis die het zonder persoonlijk winstbejag stellen kan heeft ook zo’n handelscentrum niet nodig
• 286 1327 b 1 Het is zonder twijfel een groot voordeel als een stad (polis) beschikt over een zeemacht van enige omvang
• 286 1327 b 10 Een polis hoeft niet gebukt te gaan onder een overbevolking bestaand uit zeelui, deze groep behoeft van de polis niet deel uit te maken
  • NOOT 38 Impliciet lijkt Aristoteles de situatie in Athene te kritiseren. Sinds 480 v C konden roeiers van de Atheense vloot, die allen burgerrecht hadden, in de volksvergadering hun numeriek overwicht uitbuiten

.

7 Klimaat

• 288 1327 b 25 Volkeren in koude streken (Europa) leggen moed aan de dag, maar ontberen veelal intelligentie en praktische vaardigheid.
  • Daardoor blijven ze wel betrekkelijk vrij, maar kennen ze geen politieke organisatie en zijn ze niet bij machte om hun naburen te regeren.
  • De volkeren in Azië daarentegen zijn intelligent en beschikken over technisch inzicht, maar ontberen moed. Daardoor blijven ze altijd dienstbaar en onderdanig

28-12-2022 Op basis van informatie die Aristoteles kreeg van Alexander de Grote

28-12-2022 De term: klimaatdeterminisme . . .

• 288 1327 b 30 de Grieken bewonen geografisch het midden tussen beiden, en verenigen in zichzelf dan ook beide eigenschappen:
  • ze zijn moedig zowel als intelligent
  • hierdoor bewaren ze hun vrijheid,
  • kennen ze de beste politieke organisatie en
  • zijn ze, wanneer ze een politieke eenheid weten te vormen, in staat te regeren over alle anderen

• 288 1327 b 40 Volgens sommigen is dit (intelligent en moedig) nu precies de eigenschappen waarover wachters moeten beschikken: vriendelijk zijn voor kennissen maar tegenover onbekenden
  • NOOT 42 Plato Staat 374 e 6 – 376 c 6 De klasse van wachters onderscheidt zich door het deel van de ziel waarin het gemoed of temperament zich bevindt

.

8 Bestandsdelen van de beste staatsvorm

• 289 1328 a 25 Er moet één bepaald element zijn waaraan de deelgenoten gemeenschappelijk aandeel hebben en dat, of hun aandeel erin even groot is of niet, wel voor allen hetzelfde element is.
  • Dit kan voedsel zijn, of een bepaalde hoeveelheid land, of iets anders van dien aard
• 289 1328 a 35 […] hoewel een polis bezit nodig heeft, bezit geen onderdeel is van een polis , ook al maken van dit bezit zelf tal van levende wezens (slaven en dieren) onderdeel uit

28-12-2022 Op deze bladzijde geeft Aristoteles de inhoud van het begrip “polis”  weer

290 1328 a 40 Wat een     polis  is, is een gemeenschap van gelijken met het oog op de best mogelijke leven Gegeven dat dit best mogelijke leven bestaat in geluk, en dit weer bestaat in een volledige realiseren en beoefenen van voortreffelijkheid (iets waaraan nu eenmaal sommigen deel kunnen hebben en anderen nauwelijks of niet) verklaart dit duidelijk waarom er poleis (steden) zijn in soorten en varianten, met een aantal verschillende staatsinrichtingen Doordat zij een zelfde doel elk op een of andere manier met andere middelen najagen ontwikkelen deze gemeenschappen verschillende levenswijzen en staatsvormen

• 290 1328 b 5 Onontbeerlijk zijn:
  • voedsel
  • werktuigen
  • wapens
  • /// JST ruime middelen 
    • voor eigen behoeften (kleding / schoenen)
    • voor oorlogsdoeleinden (wapenuitrusting)
  • priesterschap (voor omgang met het goddelijke)
  • rechtbank (instantie bevoegd om uitspraken te doen)
• 290 1328 b 20 Dan moeten we een polis dus volgens deze functies inrichten:

• • • er moet een toereikend aantal boeren zijn om in voedsel te voorzien, altijd lieden, een krijgsmacht, vermogenden, priesters, en rechters inzake belangen en rechten van burgers

28-12-2022 — tot zover — 11-01-2023 verder . . .

.

9  Functies van de burgers

• 291 1328 b 25 […] moeten al deze functies worden uitgeoefend door alle burgers gezamenlijk
• 291 1328 b 29 Of moeten noodzakelijkerwijs sommige van deze zaken aan specialisten voorbehouden blijven en zijn anderen voor iedereen?
• 291 1328  b 35 […] welzijn kan als gezegd niet zonder voortreffelijkheid bestaan
• 291 1329 a 1 […] een vereiste is vrije tijd
• 291 1329 a 5 Gegeven dat tot een polis twee elementen behoren, defensie en beraad inzake belangen en recht, die bij uitstek haar bestanddelen lijken te zijn, reist ook hier de vraag of we deze als verschillende delen moeten aanmerken dan wel beide taken toewijzen aan dezelfde mensen? Ook hier valt het antwoord gemakkelijk in te zien: in zekere zin komen ze aan dezelfde mensen toe, in zekere zin aan verschillende:
  • Jonge mensen hebben kracht
  • Ouderen hebben inzicht
• 292 1329 a 20 Maar ook de grond moet in hun handen zijn:
• 292 1329 a 22 UITGANGSPUNT : Welzijn is noodzakelijk verbonden met voortreffelijkheid, en om een staat welzijn toe te kennen is het niet genoeg maar één van haar onderdelen te beschouwen; de burgerij telt als geheel.

• • • Dat de grond aan hen moet toebehoren valt ook af te lezen aan het gegeven dat degene die het land bewerken slagen, niet-Grieken of perioiken (omwonenden) zijn

• 292 1329 a 30 […] de goden behoren te worden geëerd door volwaardige burgers. Priesterlijke taken moeten worden uitgevoerd door de mensen die het voor het zeggen hebben, niet door soldaten

.

10. Klassen in de staat, verdeling van het land

• 293 1329 b 30 Dan moeten we aannemen dat het met de staatsinrichting net zo zit. Dat bestandsdelen hiervan oud zijn bewijst het geval van Egypte. De Egyptenaren gelden als de vroegste mensen, en zij beschikken van oudsher over wetten en een politieke orde

• 294 1329 b 40 Nu moeten we het eerst hebben over de verdeling van het land en over de vraag wie het moeten bebouwen en wat voor mensen dit moeten zijn

• 294 1330 a 10 […] moet dan ook de grond in twee delen verdeeld zijn,
  • een deel gemeenschappelijk en
  • een deel particulier eigendom,
    • en moet elk van deze twee ook zelf weer in tweeën zijn verdeeld,
      • het gemeenschappelijke indelen bestemd ter bekostiging van deze genootschappen respectievelijk van de eredienst aan de goden,
      • het particuliere in een deel langs de landsgrenzen en een deel rondom de stad, ten einde door elk twee percelen toe te bedelen ieder een belang te geven in deze beide gebieden.
        • Dit bevordert gelijkheid, recht, en eensgezindheid met het oog op oorlog met een buurland

20-12-2021 Dit is in 2021 ook nog steeds zo: er is grond van de (rijks)overheid, en er is particuliere grond

.

11 Ligging

• 295 1330 a 35 Met het oog op de stad  zelf mag men wensen dat haar ligging gunstig is in vier opzichten
  1. gezondheid
     • Het eerste benodigde is gezondheid: steden met een hellende ligging op het oosten, toegankelijk voor winden uit de richting van de opkomende zon, zijn gezonder; daarna komen steden die beschut zijn tegen noordenwind en daardoor zachtere winters hebben
  2. gunstige ligging voor politieke activiteiten
  3. gunstige ligging voor militaire activiteiten
  4. eigen (bron)water
• 295 1330 b 15 […] drinkwater gescheiden van water voor ander gebruik

11-01-2023 water worden essentieel item

• 296 1330 b 25 rechtlijnig bouwen draagt bij tot orde en schoonheid, maar een wirwar van straatjes is voor guerrilla oorlogsvoering beter
• 295 1330 b 35 Een stadsmuur is handig voor het verdedigen

.

12 Disgenootschappen, tempels en markten

• 297 1331 a 32 […] een plein zoals men in Thessalië het “vrijhof” noemt, dat vrij moet zijn van enige koopwaar en dat geen handwijzer, landbouwer of vergelijkbaar zo’n markt betreden anders dan op uitnodiging van de hoogwaardigheidsbekleders
• 297 1331 b 1 Als markt voor koopwaar moet men niet hetzelfde plein dienen na een ergens anders, waar producten die overzee worden vervoerd zich gemakkelijk bijeen laten brengen met wat van het land afkomstig is (de “haven”)

11-01-2023 vroeger waren er geen “winkels “

— Zie  https://nl.wikipedia.org/wiki/Winkel_(zaak)

• 298 1331 b 15 De organisatie van de rest van het grondgebied van een polis moet die welke hier beschreven is weerspiegelen:
  • of ze boswachters heten of veldwachters om de wacht te kunnen houden beschikken over wachtposten en gezamenlijke maaltijden;
  • en ook moeten heiligdommen, zij het goden gewijd […] , verspreid liggen over het land

.

13 Doel van de staat : geluk

• 298 1331 b 25 […] uit welke personen moet een gemeenschap zijn samengesteld en wat voor soort mensen moeten dit zijn wil de polis gelukkig zijn en wil haar politiek bestel goed functioneren?
  • Nu zijn twee factoren waarop welzijn van ieder mens berust:
    • een juiste keuze van oogmerk en doel van zijn handelen
    • het vinden van de handelingen die tot dit doel leiden

11-01-2023 Met Fokke en Corrie gesproken over het verschil tussen de nachtwakersstaat en de welvaartsstaat. Het neo- liberalisme viert nog steeds hoogtij. Fokke verwees ook nog naar de twee verschillende begrippen van vrijheid zoals deze door Berlin verwoord is

• 299 1331 b 40 Dat een ieder streeft naar een goed leven en geluk is duidelijk te zien,
  • maar de mogelijkheid dit te bereiken is sommigen gegeven, anderen door toeval of aanleg niet

• 299 1332 a 10 Onze stelling, uitgewerkt in de Ethica (voor wie met deze specificaties zijn voordeel wil doen) is dat     geluk  bestaat in een activiteit en wel een beoefening van voortreffelijkheid zonder enige beperking, niet voorwaardelijk maar in absolute zin
  • “voorwaardelijk” noemt Aristoteles voortreffelijkheid waartoe noodzaak noopt
  • “absoluut” doelt Aristoteles op intrinsieke voortreffelijkheid om zichzelf

11-01-2023 heden ten dage is de staat een pragmatische lobbyclub

• 299 1332 a 20 Een mens die deugt zal goed weten om te gaan met armoede, ziekte en andere tegenspoed;
  • maar geluk ligt in het tegendeel hiervan
    • Ook dit vindt men gespecificeerd in onze beschouwingen over ethiek:
      • de mens die deugt is degene wiens voortreffelijkheid maakt dat voor hem alleen datgene goed is wat in absolute zin goed is
• 300 1332a 25 Vandaar dat mensen denken dat uitwendig goed oorzaak is van geluk
  • – alsof vlekkeloos briljant citer te danken was aan de citer in plaats van de kunst waarmee hij bespeeld wordt
  • NOOT 70 Gegeven dat wie zelf

• 300 1332 a 30 Aan bepaalde voorwaarden moet hoe dan ook zijn voldaan.
  • Vandaar dat wij wensen dat de stad in zijn opbouw kan beschikken over al hetgeen waarover het toeval beslist
    • dat het toeval beslissende macht heeft is voorondersteld
    • Maar dat een gemeenschap deugt is niet meer een kwestie van toeval maar van kennis en wel overwogen keuze
    • het berust ongetwijfeld op het gegeven dat de burgers deugen die aandeel hebben in het bestuur
    • in onze voorstelling zijn niet alle burgers
  • dus moet worden onderzocht hoe een mens deugdzaam wordt zelfs als het mogelijk is dat burgers gezamenlijk deugen zonder dat elk afzonderlijk deugt valt toch dit laatste te verkiezen,
    • want uit elk “afzonderlijk” volgt “gezamenlijk“

• 300 1332 a 40 Goed en deugdzaam worden mensen door 3 factoren:
  • aanleg
  • gewoonte
  • rede
• 300 1332 b 10 Wat voor aanleg mensen moeten hebben om zich door een wetgever te laten lijden hebben wij eerder gespecificeerd.
  • De rest is een kwestie van opvoeding; sommige dingen leerde mens door gewenning, anderen door te luisteren naar onderricht

.

14 Opvoeding van regeerders en geregeerden

11-01-2023 We zijn het er over eens dat een regeerperiode van acht jaar het maximum is

• 301 1332 b 25 […] het is niet waar […] dat koningen zo zeer de meerdere zijn van hun onderdanen. Hieruit valt op te maken dat om verschillende redenen alle burgers op dezelfde manier moeten delen in beurtelings regeren en geregeerd worden. Gelijkheid betekent: aan de gelijken hetzelfde
• 301 1332 b 35 Dat er wel verschil moet blijven tussen regeerders en geregeerden staat buiten kijf. Waarin dit verschil moet bestaan en hoe toch allen aan het regeren deel kunnen hebben, dat is aan de wetgever op te lossen.
  • We hebben het eerder besproken:
    • /// JST de natuur heeft ons de verdeling aangereikt door
      • van wat tot een en dezelfde soort behoort zowel jong als oud voort te brengen;
        • bij de eerste hoort gehoorzaamheid
        • bij de tweede gezag

• 301 1333 a 1 Daarom moet in zeker opzicht iedereen op dezelfde opvoeding krijgen, in ander opzicht niet. Om goed te leiden moet iemand naar men zegt eerst onder leiding hebben gestaan
• 302 1333 a 11 Gegeven dat volgens ons de voortreffelijkheid van burger of regeerder dezelfde is als die van de beste mens, en dat dezelfde persoon eerst geregeerd moet worden om later te regeren, moet de taak van de wetgever zijn te bedenken hoe, door welke activiteiten, burgers goede mensen worden, en op welk doel het beste leven is inricht

TO DO : Kris Pint – https://www.bol.com/nl/nl/f/de-wilde-tuin-van-de-verbeelding

• 302 1333 a 11 De ziel wordt in tweeën gedeeld:
  • een deel bevat in zichzelf een rationeel principe
  • het andere deel bevat de rede niet van zichzelf maar is wel voor rede vatbaar 
• 302 1333 a 20 Vraagt men in welk van beide delen het doel van het leven vooral gelegen is, dan is voor iemand die het gemaakte onderscheid accepteert gemakkelijk in te zien hoe deze vraag te beantwoorden;
  • het mindere is er altijd omwille van het betere, dat is even goed te zien aan producten van techniek als van de natuur, en het beter is wat een rationeel principe bevat. Dit valt overeenkomstig onze gebruikelijke manier van indelen uiteen in twee delen,
    • de praktische rede en de
    • theoretische.
      • Net zo moet klaarblijkelijk ook dit redelijke deel van de ziel in tweeën zijn verdeeld. Dan kunnen wij eenzelfde relatie aannemen tussen twee soorten handelen. Voor wie tot alle drie of althans tot twee hiervan in staat is moet de activiteit van het nature betere deel de voorkeur krijgen; iedereen vindt altijd het meest verkieslijk wat voor hem het hoogst bereikbare is
• 302 1333 a 31 Een andere tweedeling is die van het leven als geheel in werk en     vrije tijd
  • en die in oorlog en     vrede,
  • en die van onze handelingen in die gericht op wat nodig of nuttig is en die gericht op wat       edel   is
    • Hier moet de volgorde van voorkeur dezelfde zijn als beide ziele-delen en hun activiteit:
      • oorlog kiest men omwille van vrede
      • werk omwille van vrije tijd
      • het nodige en het nuttige om het edele

27-12-2021 Anno 2021 voor mij zijn deze tweedelingen precies andersom ….

• 303 1333 b 1 Een mens moet kunnen werken en oorlog voeren, maar meer nog geen vrede zijn vrije tijd weten door te brengen; hij moet in staat zijn tot wat nodig en nuttig is, maar meer nog tot iets edels. Dit zijn dus de doelstellingen die in het oog moeten worden gehouden bij het opvoeden van burgers, van kindsbeen af maar ook op latere leeftijden die nog om opvoeding vragen
  • 303 NOOT 84 Sparta en Kreta zijn samenlevingen die gericht zijn op oorlog voeren

.

15 Levenswijze en voortreffelijkheid

• 305 1334 a 23 Moed en volharding heeft een mens nodig om te werken, filosofische beschouwelijkheid voor zijn vrije tijd; zelfbeheersing en rechtschapenheid voor beidde, maar vooral gedurende vrede en vrije tijd: oorlog dwingt deze af, in vredestijd gaan mensen onder het genot van voorspoed en vrije tijd zich eerder te buiten.
  • Grote zelfbeheersing en rechtschapenheid heeft dus nodig wie de naam heeft het meest geslaagd te zijn en in het genot van al hetgeen waarom men een mens gelukkig prijst;
  • Iemand, als zulke mensen bestaan, die leeft zoals dichters het noemen “op de eilanden der gelukzaligen” 
  • Bij uitstek deze mensen zullen behoefte hebben aan filosofische beschouwelijkheid, zelfbeheersing en rechtschapenheid, naarmate er meer gelegenheid door overvloed aan dergelijke zegeningen geboden wordt tot genieten van vrije tijd
• 305 1334 a 40 Vandaar dat een stad    voortreffelijkheid   niet moet beoefenen op de manier waarop Sparta het doet.
  • Het verschil tussen de Spartanen en andere gemeenschappen zit er niet in dat zij iets anders beschouwen als hoogste goed, maar dat zij denken dit beter door één bepaalde goede eigenschap kunnen bereiken

• 306 1334 b 6 Eerder hebben wij 3 vereisten onderscheiden: (blz 300) natuurlijke aanleg, gewoonte en geluk.
  • Rest ons te bezien of mensen moeten worden opgevoed door de rede of veel eer door gewoonten
  • Voor ons mensen zijn      rede   en      verstand   het einddoel van onze natuurlijke ontwikkeling

.

16 Huwelijk en voortplanting

• 306
  • blz 272 samenvatting: als de wetgever moet toezien op een goede ontwikkeling van burgers van hun eerste levensjaren af, ligt het voor de hand dat hij huwelijk en voortplanting regelt
• 308 Ook zullen kinderen […] het van hun ouders overnemen wanneer zijn de kracht van hun leven zijn terwijl mijn vader dan, zo tegen zijn 70ste  zijn beste jaren gaat heeft
• 308 M.b.t. de leeftijd om te trouwen: de vrouwen op hun 18de en de mannen op hun 37ste

11-01-2023 Dit wordt cultureel bepaald. In onze samenleving zijn deze getallen geheel anders

• 308 Wat de keuze betreft
  • tussen te vondeling leggen en grootbrengen van pasgeboren kinderen, laat het bij de wet verboden zijn en mismaakt kind groot te brengen;
  • maar laat de wet, als gevestigde gewoonten zich ertegen verzetten kinderen te vondeling te leggen wegens een overschot, een grens stellen aan het toegestane kindertal
  • Als een paar deze bepaling overtreedt door een overtallig kind te verwekken moet abortus worden gepleegd vóór het begin van gewaarwording en leven; of deze geoorloofd is of niet staat of valt met leven en gewaarwording

06-01-2022 hoeveel kinderen moet een paar hebben?

.

17 Fasen in de opvoeding

• 309 1336 a 5 Als we kijken naar andere wezens of naar volkeren die mikken op een lichamelijke conditie waardoor de bevolking weerbaar is voor een oorlog
  • zien we dat het meest geschikt voor het lichaam is voeding rijk aan melk en, ter voorkoming van ziekten, arm aan wijn
    • Ook bevorderlijk is iedere vorm van lichaamsbeweging die gegeven de leeftijd mogelijk is
    • Tegen het krom groeien van ledematen door slapheid gebruiken bepaalde volkeren ook nu nog mechanische hulpmiddelen die het lichaam recht houden
• 310 1336 a 15 Het helpt kinderen van jongs af aan ook te wennen aan kou 
• 310 1336 a 30 Wat voor verhalen en uiteenzettingen en kind op deze leeftijd moet horen is ter beoordeling aan beambten speciaal voor toezicht op de jeugd
• 310 1336 a 35 Dat het op sommige plaatsen bij de wet verboden is kinderen te laten huilen of schreeuwen is niet juist; dat is goed voor een groei

• 311 1336 b 10 Een jongeman die wordt betrapt op om voorwaarden woorden of daden moet worden gestraft:
  • is hij, hoewel vrij geboren, nog niet gerechtigd bij disgenoot schatten aan te liggen,
  • dan met vernederingen waaronder stokslagen;
  • is hij deze leeftijd gepasseerd, dan met een andere vernedering en vrij mensonwaardig,
  • omdat hij zich als een slaaf  heeft gedragen

• 311 1336 b 30 Precies hetzelfde overkomt ons in de omgang met mensen zo goed als men dingen: in alles sluiten wij wat het eerste komt het meest aan ons hart

• 311 1336 b 38 De opvoeding is noodzakelijkerwijs verdeeld over twee levensfasen:
  • Van 7 jaar af tot aan de puberteit
    • puberteit = 11 – 16 jaar
  • van de puberteit tot en met het 21ste jaar

TO DO Rudolf Steiner -7 -14 -21 -28  periode van zeven jaar