24 april 2024 Waarheid en feiten

Eerste avond: Waarheid & feiten in het post-truth tijdperk – over kennis, vooruitgang & wetenschap

• De wetenschappelijke revolutie (16^e-18^e eeuw) luidde een nieuwe methode in om tot ware kennis te komen.
• We zouden onze oordelen niet moeten baseren op religieuze geschriften, filosofische dogma’s of algemeen geaccepteerde overtuigingen, maar op empirisch vastgestelde feiten en rationele bewijsvoering.
• In de 19^e eeuw krijgt deze filosofie vorm in het positivisme, dat stelt dat elke bewering of theorie, die niet empirisch kan worden vastgesteld, onwetenschappelijk is.
• Het ideaal van objectiviteit vond ook ingang in de opkomende journalistiek, de rechtspraak, en tal van andere domeinen.
• Maar eind 19^e eeuw, en helemaal in de 20^e eeuw, krijgt deze visie op objectiviteit en ‘ware kennis’ te maken met kritiek.
• Post-moderne historici, linguïsten en sociologen relativeren het onderscheid tussen geloof en kennis, ideologie en wetenschap, pseudo-wetenschap en waarheid, subjectiviteit en objectiviteit, etc.
• Elk kennissysteem is volgens hen mensenwerk, en dus een constructie, geen objectieve weergave van een waarnemer-onafhankelijke werkelijkheid.
• Binnen de academische wereld en de wetenschappen is dit inmiddels vrij algemeen geaccepteerd, maar in de wereld van ‘de gewone man’ (M/V) een heikel thema.
• Sinds de opkomst van social media leiden begrippen als nep-nieuws, alternatieve feiten, framing, fact-free politics en post-truth tot verwarring en polarisatie, en maakt men zich zorgen over anti-institutionelen en complot-theorieën.
• Want als alles een constructie is, kunnen we dan nog wel spreken over waarheid en feiten?
• Zijn journalistiek en wetenschap dan niet ook slechts ‘een mening’?

---

• In de kunst: modernisme, een reactie: postmodernisme
  • in filosofie bestaat geen modernisme maar wel moderne tijd
• postmodernisme: jaren 60 van de 20e eeuw. je hoort niet zoveel meer over het postmodernisme, behalve Suzanne Neiman
• Nepnieuws post truth relativisme woke
• Thema’s:
  • het subject – (wat is het ik)
  • waarheid
  • Objectiviteit
  • Feiten
• Er is een gebrek aan vertrouwen in instituties
• hebben we nog een gedeelde waarheid?
• De waarheid = relevant versus “de” waarheid bestaat niet, of wordt verborgen door elite
• Nietsche – perspectivisme – god is dood
• de waarheid is dood – is ingewikkelder om mee te leven, dan met god is dood
• we zouden leven in het post truth tijdperk
• wat zijn feiten?
• Wat hebben deze te maken met geloven?
• Moet je feiten accepteren?

Susan Neiman Het postmodernistisch verraad

• verzet en rede in tijden van nepnieuws
• veronachtzaam de ideeën
• een waardering van universalisme boven tribalisme
• onderscheid tussen rechtvaardigheid en macht
• geloof in vooruitgang

Nietsche: perspectivisme

• we construeren een bepaald beeld van de werkelijkheid door middel van de taal Als we denken dat we de waarheid in pacht hebben dan liggen we we kijken door de bril vol taal naar de werkelijkheid
• dit staat haaks op het verlichtingsdenken
• – hebben alle levensvormen kennis?
• Hangt kennis af van je perspectief?
• Wat zegt dit over de tegenstelling tussen waar en onwaar?
• Science wars Alan Sokal jaren 90

Wat is kennis?

• Er zijn 3 soorten kennis:
  • weten dat = feitelijke kennis
  • weten hoe = vader gheden
  • bekend zijn met (Dit is een kennis van mij)
    • subjectieve kennis: tijd/ contextgebonden
    • theoretische kennis: objectief comma universeel comma tijdloos, noodzakelijk, zekere theorie stamt af van beschouwen. Het subjectieve moet eruit

 

• In de 16e en 17e eeuw vond er een wetenschappelijke revolutie plaats: een verschuiving van autoritaire kennis naar observatie door middel van een wetenschappelijke methode: rationalisme comma empirisme comma mechanistisch comma meetbaar comma standaardisering

 

DESCARTES: twijfel leidt tot kennis zintuigen kunnen je ook bedriegen dus methodologisch redeneren

• het verstand versus empirisme
• Kant: wil de rationalisme en empirisme verenigen
• We hebben Alleen toegang tot de werkelijkheid in zoverre deze aan ons voordoet
• fenomenen: verschijnselen zoals we ze waarnemen. Het ding aan zich kunnen wij niet kennen
• Idealisme (bijvoorbeeld hegel)
• hoe weet je dat het ding aan zich bestaat? Dit is een idee!!

Kennis is = mensenwerk

• het ding an sich is niet te bewijzen

Positivisme

• uitgaan van waarneming

Empirisme

• waarheid wordt: het werkt. wat er precies werkt: deze vraag laat men links liggen
• van wetenschap als representatie naar operationalisatie
• Korzybski De map is niet het terrein The map is not the territory
• Bridgman: Operationalisme. Het gaat om de werkelijkheid van de waarneming, niet achter de waarneming
• Comte
• feiten kun je niet waarnemen Zonder bepaalde theorieën. anders zouden wereld ons samenhangend zijn

Wittgenstein

• logisch atomisme
  • zinvolle beweringen
  • zinloze beweringen
• de wiener kreis
• Verificatie criterium
• correspondentie theorie
• Inductieve generalisatie

Popper

Het gaat om falsificatie: bijvoorbeeld alle zwanen zijn wit. Iets is waar tot bewezen wordt dat dit niet waar is

• Het gaat In de wetenschap dus niet om waarheid, maar om vooruitgang

Kuhn

• paradigma en revolutie
• paradigma’s zijn niet toetsbaar, ze bepalen wat als toetsing of feit geldt
• Anomalieën (afwijkingen van het paradigma) zetten het paradigma onder druk. Deze kunnen oorzaak zijn van een nieuw paradigma als voorbeeld copernicus de zon staat zijn centraal, en niet de aarde
• volgens koen is wetenschap een sociaal proces