Sessie 3
Tweede avond: Zin & betekenis in een doelloos universum – over religie, cultuur, kunst & literatuur
Decentrering van het subject
- Deze ‘decentrering van het subject’ leidde tot de post-moderne filosofie, die hieruit radicale conclusies trok: ‘de zin van het leven’ bestaat niet, er is geen authentiek ‘zelf’, taal wordt niet zozeer gesproken door de mens alswel dat de mens gevormd wordt door de taal, kunst en literatuur hebben geen inherente betekenis, het onderscheid tussen ‘hoge’ en ‘lage’ cultuur is gebaseerd op machtsverhoudingen, etc.
- Is het post-modernisme een vorm van nihilisme, of een poging om ons ontvankelijk te maken voor ‘het andere’?
- 1 linguïstische turn
- 2 Sapir – worf hypothese
- 3 wereldbeelden
- 4 4 idealisme – realisme
- 5 5 Locke
- 6 3 Lasswell
- 7 Frege 2 soorten betekenissen
- 8 PTT de Saussure
- 9 PTT Jacques Lacan
- 10 structuralisme en antropologie
- 11 Levi-strauss
- 12 Levi-strauss deel 2
- 13 binaire opposities : classificeren en kwalificeren
- 14 Roland Barthes
- 15 PTT
- 16 PTT
- 16 PTT
- 12 PTT
- 6 Latuor 1
- 7 Latour 2
- 8 Latour 3
- Derrida
- https://janux.nl/wp/filo/700-de-20e-eeuw-1900-2000/800-20e-eeuw-1950-0000/801-voorgeschiedenis-van-het-modernisme/815-1930-2004-derrida/
- n 811 Postmodernisme: voorgeschiedenis
- Tweede avond: Zin & betekenis in een doelloos universum – over religie, cultuur, kunst & literatuur
- PTT
- PTT
- PTT
.
1 linguïstische turn
De linguïstische wending verwijst naar een grote verandering in de westerse filosofie van de 20e eeuw, waarin de nadruk komt te liggen op taal en de constructie van realiteit.
Ludwig Wittgenstein kan beschouwd worden als één van de vaders van de linguïstische wending. Dit volgt uit zijn idee dat filosofische problemen opkomen door een verkeerd begrip van de logica van taal in zijn vroege werk, en opmerkingen over taalspelen in zijn latere werk.
Zeer verschillende intellectuele bewegingen werden geassocieerd met de term linguïstische wending. Het werd populair door de bloemlezing The Linguistic Turn. Essays in Philosophical Method waarvan Richard Rorty de redacteur was. Hij werkte in de traditie van de analytische filosofie.
https://janux.nl/wp/filo/700-de-20e-eeuw-1900-2000/751-analytische-filosofie/
.
2 Sapir – worf hypothese
.
3 wereldbeelden
- X
- X
- X
4 4 idealisme – realisme
- De representatieve functie v d taal
- Lepel
- Vork
- Mes
- AssociatIEF
- INTER-SUBJECTIEF
- Realisme
- Metafysische aanname : relatie tussen bewering en feit
https://janux.nl/wp/wittgenstein/woorden-maken-volzinnen/
5 5 Locke
- McLuhan
- X
6 3 Lasswell
7 Frege 2 soorten betekenissen
- Betekenis als
- Betekenis als
- Eenhoorn
- SINN
8 PTT de Saussure
- parole
- langue
- language
Als taal als “een systeem van tekens” wordt gezien, vraagt dat om een definitie van “teken”.
Saussure spreekt van de collatie van een woord met een concept. Als een teken in het spreken wordt gebruikt heeft het een tweeledig effect:
-
- Er is het fysische geluidspatroon – de betekenisdrager – die voortgebracht wordt door vocalisatie en de hersenen wordt ontvangen
- Er is het concept of idee – de betekenis – waar het teken voor staat.
- Beide zijn “aanwezig in de geest” als resultaat van dezelfde spraakgebeurtenis. De betekenis-drager en de betekenis zijn onlosmakelijk verbonden; ze zijn als “de voor- en achterzijde van een vel papier”. Wat heel belangrijk is in deze opvatting is dat de betekenisen betekenisdrager volledig gescheiden zijn van het gesproken woord, dat de oorzaak van de andere twee is, die psychologische gebeurtenissen zijn.
- De relatie tussen het abstracte geluidspatroon en het concept waar dat voor staat is volgens Saussure volledig arbitrair. Maar de relatie tussen geluidspatronen in een bepaalde taal kunnen geabstraheerd en geschematiseerd worden. Saussure noemt die schematisering “langue” – het sociaal gedeelde systeem van tekens dat mensen gebruiken om te spreken. Hij maakt onderscheid tussen “langue” en “parole”: de intentionele productie van een spraakhandeling.
- Saussure meent dat we vervolgens taal kunnen analyseren door te kijken naar de interne relaties tussen tekens, door “langue” te analyseren. De rol van een teken in “langue” wordt niet gedefinieerd door zijn inhoud of positieve bijdrage, maar door de verschillen met andere tekens in het systeem.
- Zo is de klank van de klinker in de Engelse woorden “Mary“,“marry“ en “merry“ alleen te identificeren door ze met elkaar te contrasteren. En zo staat het idee uitgedrukt in het woord “man“ tegenover “vrouw“, men kan niet tegelijk beide over hetzelfde subject zeggen, enzovoort.
- Dit idee van negatieve interdefinitie in een gesloten netwerk vormde de basis voor de “structuralistische” beweging in de linguïstiek. Later in de twintigste eeuw leidde dit tot de “poststructuralistische” reactie met filosofen als Foucault en Derrida.
Foucault verwierp de aanname van Saussure dat we alle mogelijke relaties van een element kunnen definiëren. We kunnen alleen alle varianten bekijken die historisch zijn ontstaan in het taalgebruik. Daarom kan het structuralistische project om abstracte linguïstische structuren te definiëren niet uitgevoerd worden.
.
9 PTT Jacques Lacan
In Lacans theorie is het subject onderdeel van drie ordes:
- De imaginaire orde is de wereld van begeerte en fantasie, hierboven al aangestipt.
- De reële orde is de objectieve buitenwereld, begrepen als onmiddellijk geheel, zonder dat hier al conceptuele grenzen in zijn aangebracht door middel van de taal. Deze orde is voor het subject altijd ongrijpbaar.
- De symbolische orde is de wereld zoals ze in de taal verschijnt, met alle conceptuele afbakeningen die woorden mogelijk maken.
PRE ** De mens heeft een voorstellingsvermogen die via het bewustzijn tot uiting komt
- Normen en waarden
- Wormen en maden
- X
- De grote Ander
- – datgene wat we god noemen
- – Het totaal idee van een institutie
.
10 structuralisme en antropologie
- “gegeven” werkelijkheid
- TAAL
- Creeert
- Sticht
- De werkelijkheid
- 1 : concepten – begrippen à woorden à door de “bril”
- 2: taal-handelingen vereisen een C O N T E X T
- X
- TAAL
.
11 Levi-strauss
https://janux.nl/wp/filo/700-de-20e-eeuw-1900-2000/784-structuralisme/807-levi-strauss/
- Aan Saussure ontleent hij het onderscheid tussen “langue” en “parole” (de algemene structuur van taal en het eigenlijke gebruik van taal door een spreker) en daarmee analyseert hij de mythendie hij bij diverse culturen optekende.
- Levi-Strauss verklaart de genealogie van de mythen als een constante evolutie en aanpassing van een structuur waarvan de inhoud irrelevant is. Hij verwerpt de opvatting van de sociologen en psychologen voor hem, die meenden dat mythen tijdloze, betekenisvolle verhalen zijn die teruggaan op een oerverhaal.
- Levi-Strauss zegt dat de inhoud van mythen alleen betekenis heeft in de transformatie van de ene mythe in de andere. Dat betekent dat de identiteit van een mythe volgens hem uit de optelsom bestaat van alle varianten die in de loop van de tijd zijn ontstaan. Vervolgens beweert hij dat mythen een raamwerk, structuren, zijn waarin samenlevingen bepaalde universele problemen uitdrukken.
PRE De mens moet zijn natuurlijke verlangens onderdrukken en zich conformeren aan de regels om een stabiele samenleving te creëren.
Uit deze analyse trekt hij de conclusie dat taal bepaalde dualistische elementen bevat die algemeen zijn voor de menselijke ervaring. Het programma van Levi-Strauss is wetenschappelijk bedoeld, hij wil de niet-essentiële details bij de vraag hoe de diverse culturen hun problemen coderen uit de weg ruimen zodat de fundamentele structuren en hun relaties bloot komen te liggen.
PRE De wereld krijgt betekenis dankzij een structuur die bestaat uit tegengestelde elementen
- Afasie – er gaat iets verkeerd in de informatie overdracht
- post-modernisme – het gaat ALTIJD fout -> betekenis ontstaat voortdurend : we leven op drijfzand
- X
PRE Heidegger “We wonen in de taal”
12 Levi-strauss deel 2
- Hij schrijft over een Zuid-Amerikaanse cultuur waarin mythen voorkomen met culinaire thema’s om de transformatie van natuur naar cultuur te symboliseren, het “rauwe” en “gekookte”. Levi-Strauss ziet zo een verzameling tegenstellingen in de structuur van mythen: rauw/gekookt, man/vrouw, naakt/gekleed, en allemaal staan ze voor een universeel dualisme in het menselijke denken,
- namelijk
- natuur
- versus
- X
- versus
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
PAUSE
13 binaire opposities : classificeren en kwalificeren
– wij / zij
– klasse
– kwaliteit
PRE Elke samenleving heeft een bepaalde taal
PRE Elke samenleving heeft een bepaalde betekenis
14 Roland Barthes
- Tekensystemen zijn dragers van normen en waarden
- X
- X
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Roland_Barthes
- .
- .
- .
- .
- De doortrekking van het structuralisme à Post-structuralisme
https://www.hetpleziervandetekst.nl/barthes-introductie.php
15 PTT
– X
– X
– X
16 PTT
– X
– X
– X
16 PTT
– X
– X
– X
12 PTT
– X
– X
– X
12 PTT
– X
– X
– X
12 PTT
– X
– X
– X
6 Latuor 1
– X
– X
– X
7 Latour 2
– X
–
– X
8 Latour 3
– X
– X
Derrida
https://janux.nl/wp/filo/700-de-20e-eeuw-1900-2000/800-20e-eeuw-1950-0000/801-voorgeschiedenis-van-het-modernisme/815-1930-2004-derrida/
voorgeschiedenis v het p m
n 811 Postmodernisme: voorgeschiedenis
Aan het postmodernisme gaat een lange geschiedenis vooraf:
1700 – 1800 Verlichting
Mondigheid en rede
1800 – 1900 Romantiek
Bach: de muziek zelf is de (kerk)dienst
- 1795 – 1830 vroege romantiek
- 1830 – 1850 hoog romantiek
- 1850 – 1890 late romantiek
- “Jezelf ontdekken”
- Traditie
- Binding
- gevoel
- primaire verbanden
- Beethoven / Mozart : centime naliet tijd
1850 – 1950 Modernisme
Kerk :: met het weg gevallen van de autoriteit van de kerk:
- Maakbare samenleving
- De nadruk op het individu
- De ideologie ( communisme / socialisme )
- Het “materialiseren” van de rede
Derrida structuralisme lacan
- antropologie
- taalkunde
- a – historisch
- deterministisch
Fenomenologie –> je “sticht” een nieuwe waarheid
–
Tweede avond: Zin & betekenis in een doelloos universum – over religie, cultuur, kunst & literatuur
- Descartes (17e eeuw) had de wereld voorgesteld als dualistisch: het menselijk denken is intentioneel bewustzijn, de natuur volgt passief de natuurwetten. Dit dualistische wereldbeeld vormt de impliciete grondslag van het Verlichtingshumanisme. Dat wat de mens volgens Kant onderscheidt van de natuur is de Rede, het morele oordeelsvermogen, en het vermogen tot zingeving.
- Maar als alles buiten de mens onderworpen is aan onpersoonlijke natuurwetten, hoe is zingeving dan mogelijk in zo’n doel- en betekenisloos universum?
- Als reactie op het rationalisme en positivisme van de Verlichting ontstond de Romantiek. Het rationalistische wereldbeeld werd aangevuld met een organische kijk op de wereld, waarin ook subjectiviteit en gevoel een rol spelen. Alles, mens en natuur, zou verwikkeld zijn in een proces van zelf-verwerkelijking: zelf-ontplooing, ‘worden wie je bent’, authentiek zijn.
- Deze veronderstelde authenticiteit en autonomie wordt in de 19e en 20e eeuw gerelativeerd door nieuwe wetenschappelijke disciplines als de psychologie, sociologie en culturele antropologie.
- De mens zou veeleer een heteronoom dan een autonoom wezen zijn.
PTT
X
X
X
PTT
– X
– X
– X
PTT
– X
– X
– X