laatste wijziging: 10-12-2019

017 De Weg – Puett

      Boek: De Weg  - 2016 - ISBN 978 90 259 0415 9 
    Auteur: Michael Puett en Christine Gross-Loh
Ondertitel: Wat Chinese filosofen ons over het goede leven leren

Behandeld tijdens de SENIA sessies op vrijdag 6 december 2019 en 3 januari 2020

Algemeen

INLEIDING VAN DE AUTEUR VAN DE LEESWIJZER

De keuze van dit boek voor de filosofiestroom ‘Oosterse Filosofie’ werd bepaald door de praktische benadering van het onderwerp Oosterse Filosofie die in dit boek wordt toegepast. Het kijkt vooral naar wat we met het gedachtegoed van de Oosterse Filosofie in onze hedendaagse maatschappij kunnen doen. En passant geeft het ons ook inzicht in wat dat gedachtegoed is en biedt het daarmee een heel toegankelijke inleiding tot de overige werken in deze stroom.

SAMENVATTING VAN HET BOEK

Voorwoord : Christine Gross-Loh heeft ervaren hoe de colleges over Chinese filosofie van hoogleraar Puett studenten inspireerde tot een beter leven. De lessen van de Chinese filosofen dwingen ons vraagtekens te zetten bij veel overtuigingen die we als vanzelfsprekend beschouwen. Hun lessen zijn nu relevanter dan ooit.

Inleiding De Chinese filosofen onderzochten problemen waarmee wij nu ook kampen, en bieden volkomen nieuwe invalshoeken. Veel van onze denkbeelden zijn een overblijfsel uit vroeg protestants gedachtegoed. We willen ons ‘zelf’ verwezenlijken waarvoor we denken in de wieg gelegd te zijn. Er bestaan in de Chinese filosofie echter heel andere denkbeelden over een goede leefwijze, en als je die eenmaal kent kun je niet onveranderd terugkeren naar je oude ‘even.

Hoofdstuk – 1 – HET TIJDPERK VAN ZELFGENOEGZAAMHEID

In de moderne samenleving denken we dat we individuen zijn met een redelijk verstand en niet meer onderworpen aan de traditionele samenleving van voor de 19de eeuw. Dit is echter slechts een van vele zienswijzen, wat we leren als we kijken hoe er lang geleden in China heel anders over gedacht werd.

Mythe 1 – We leven in een tijd van ongekende vrijheid We zijn verlost van alle grote ideologieën en menen nu dat we vrij zijn. Toch weten we niet of we de wereld wel juist hebben ingericht. We zijn enerzijds zelfgenoegzaam en anderzijds zijn er grote problemen waar we niets aan doen. De oude Chinezen hielden zich al bezig met discussies over hoe de wereld in te richten, maar zonder grote ideologie.

Mythe 2 – We zijn in staat de koers van ons !even te bepalen Wij denken dat we problemen rationeel moeten oplossen, zoals het ’trolley probleem’ op het spoor (gooi ik de wissel om zodat de denderende trein niet vijf mensen doodt maar slechts een) maar in de praktijk reageren we niet rationeel maar op basis van onze emoties en instincten. De Chinezen vonden dan ook dat we juist deze emoties en instincten moeten [3] aanscherpen door training en een proces van zelfontwikkeling, zodat we dagelijks op een moreel verantwoorde manier kunnen reageren.

Mythe 3 – Wie we werkelijk zijn ligt in onszelf verborgen Als we ontdekken ‘wie we zijn’ dan reduceren we als mens onze mogelijkheden. De Chinese denkers menen dat we complexe wezens zijn die voortdurend veranderen. We zijn niet onveranderlijk wie we zijn. we kunnen voortdurend actief onszelf verbeteren. De ontdekking van ‘wie we zijn’, diep van binnen, geeft ons geen vrijheid, maar houdt ons gevangen in het tijdperk van zelfgenoegzaamheid. We zitten onszelf in de weg.

– 2- HET TIJDPERK VAN DE FILOSOFIE

Zo’n 2500 jaar geleden bogen Confucius, Socrates en Boeddha zich op ongeveer hetzelfde moment over dezelfde filosofische kwesties. Ze reageerden op vergelijkbare maatschappelijke krachten, namelijk het uiteenvallen van aristocratische machten, en dat vroeg om nieuwe bestuursvormen. In Griekenland was het de radicale democratie, in China was het een gecentraliseerde bureaucratie die ontstond. Het zoeken was ook naar een antwoord op de vraag: hoe moet ik leven? De moraal leek zoek en de vraag was hoe de mens zich kon verbeteren. De antwoorden varieerden van afzondering van de wereld in gemeenschappen die geweld verwierpen tot concentratie op een hogere wereld die het aardse ontstijgt. De Chinezen zochten het eerder in het veranderen van de patronen van het dagelijks leven. 3(C Confucius wordt vaak beschouwd als een voorstander van een rigide maatschappelijke hiërarchie en een conservatieve kijk op correct gedrag. Maar uit zijn boek De Gesprekken komt eerder naar voren dat hij werelden trachtte te scheppen waarin ieder kon gedijen, in het hier en nu. Veel filosofen die we in dit boek tegenkomen hadden diezelfde gedachte, en deden inspirerende ontdekkingen over het vermogen van mensen om nobel en goed te worden.

 

OVER RELATIES: CONFUCIUS EN HET ALSOF-RITUEEL

 

In De Gesprekken van Confucius zien we dat Confucius zich niet bezighield met Grote Vragen zoals de vrije wil, de zin van het leven et cetera. Hij hield zich bezig met de vraag  ‘hoe leid jij je leven elke dag?’. Xing Zi Ming Chu introduceerde  “het mandaat”.  Het leven van mensen bestaat uit interacties en daaruit volgen de emoties. We moeten door ervaring leren hoe we beter kunnen reageren op deze interacties en uiteindelijk met fatsoen reageren. Deze verfijning van emoties en reacties leren we dankzij rituelen. We reageren wel verschillend in verschillende situaties, maar vaak worden deze reacties automatismen en passen zich niet aan aan veranderde omstandigheden over de opvatting van de Chinese filosofen is dat we gevormd worden door al onze interacties, we hebben geen statisch `zelf dat in ons zit en onveranderlijk is. Een ‘zelf dat we moeten zoeken en dan verwezenlijken hebben we niet Rituelen stellen ons in staat even een ander persoon te zijn, en na elk ritueel blijft iets daarvan hangen. Voorouderverering is een voorbeeld van rituelen die dienen om alle emoties rond een overleden persoon, zowel van kinderen met die persoon als kinderen en familie onderling, in banen te leiden. De overlevenden vereren de ouder en doen dat deugdzaam. De herhaling van deze rituelen brengt de familie elke keer weer dichter bij elkaar, waarna de familieleden verder wat minder ruzie maken. Essentieel is dat de deelnemers in het ritueel zich ervan bewust zijn dat ze een alternatieve werkelijkheid [4] binnengaan, waarin ze andere kanten van zichzelf verbeelden. In de liefde speelt dat ook een rol: als de geliefden doen alsof ze echt van de ander houden voelen ze die liefde ook zo. Het eettafelritueel is een hedendaags voorbeeld waarin we als gezin even samen uit het dagelijks bestaan stappen. Ons moderne idee dat we onszelf moeten zijn houdt ons tegen om te doen `alsof en blokkeert deze vorm van zelfontwikkeling in relaties met anderen. Door op onze westerse manier trouw te zijn aan je `ware’ zelf laat je ook destructieve gewoontes uitgroeien tot een onwrikbare identiteit. Door jezelf te beschouwen als een complexe verzameling emoties, neigingen. verlangens en eigenschappen die ons vaak in verschillende richtingen duwen word je plooibaar en pin je je niet vast in een authentiek zelf. Transformatie is voor Confucius een geleidelijk proces van heel kleine stapjes, dankzij rituelen. Medemenselijkheid is het vermogen correct op anderen te reageren, een aangeleerde gevoeligheid die je in staat stelt je te gedragen op een manier die goed is voor de mensen om je heen, en die het beste in hen naar voren brengt. Confucius gaf zijn leerlingen geen eenduidige definitie van medemenselijkheid maar wilde zijn leerlingen duidelijk maken dat we die medemenselijkheid moeten aanvoelen in allerlei omstandigheden om het concept in de praktijk te kunnen brengen. De Duitse filosoof Kant staat daar recht tegenover: er is een gedragslijn te vinden die in elke omstandigheid moet worden toegepast. Voor Confucius is een ethisch mens iemand die medemenselijkheid in de praktijk brengt in de chaotische wereld door als-of rituelen kan een verbetering stapsgewijs gerealiseerd worden en zo creëren we een nieuwe wereld, terwijl we toch verankerd blijven in het alledaagse….

 

 

– 4 – OVER BESLISSINGEN: MENCIUS EN DE 1- ONBEREKENBARE WERELD

 

Mencius kreeg een tegenslag in zijn leven waardoor hij zijn ambitie niet waar kon maken. Zijn leer is daardoor beïnvloed en zegt dat we niet in een coherente. stabiele wereld wonen, maar in een onvoorspelbare en onberekenbare wereld. Hoe kunnen we in zo’n wereld een lijn van leven uitstippelen? Zijn tijdgenoot Mo Zi had een wereldbeeld dat veel op ons protestantse wereldbeeld lijkt: we zijn berekenbare personen in een voorspelbare wereld. Als je maar een wereld creëert waarin er een goed beeld is van goed en kwaad en een systeem van regels dat daarop gebaseerd is. met beloningen en straffen, zou iedereen goed of zijn volgens Mo Zi. Mencius was het hiermee oneens. Hard werken wordt niet altijd beloond en slecht doen wordt niet altijd bestraft, vond hij. De wereld is onberekenbaar.  In een Mo Zi wereld baseren mensen hun daden op `wat moet ik doen om te krijgen wat ik wil’. Het creëert een berekenend systeem en leidt tot een tweespalt tussen onze cognitieve vermogens en onze emotionele kant. Mo Zi staat voor een wereld met een geloof in universeel toepasbare  regels. Mencius gaat uit van een onvoorspelbare wereld waar je nooit op kunt vertrouwen. Een wereld die je voortdurend opnieuw vormgeeft door jezelf en je relaties met anderen door middel van kleine daden verder te ontwikkelen. Vaak nemen we besluiten deels rationeel, deels emotioneel maar uiteindelijk geeft ons gevoel de doorslag. Wat nu als we onze emotionele vermogens zo konden ontwikkelen dat ze in de pas gaan lopen met ons verstand en we beslissingen nemen die mogelijkheden voor ons openen in plaats van afsluiten? Dan moet je leren je emoties te oefenen zodat je beslissingen kunt beschouwen in samenhang met een complex zelf, een [5] complexe wereld en de complexe, uiteenlopende wendingen die de dingen kunnen nemen. Mencius geloofde dat we allemaal worden geboren met de aanleg om dat te doen: een aanleg tot goedheid Deze kiem moeten we ontwikkelen, we hebben bij geboorte allemaal dezelfde potentie om een wijze te worden, die in staat is een omgeving te creëren waarin iedereen kan gedijen. In het Chinees staat het woord Xin zowel voor hart als voor geest. De hart-geest is de zetel van emoties zowel als redelijk verstand. Gebruik je geest om je eigen emoties te begrijpen en daarmee ook emoties van anderen te begrijpen. Dan kun je in conflictsituaties betere inschattingen maken van de situatie. deze breder zien en doorgronden hoe je de uitkomst kunt wijzigen. Het plannen van je leven is te vergelijken met hoe een boer zijn oogst krijgt: door de condities te scheppen en daden te verrichten die tot een goede oogst leiden. Je kunt jezelf geen weg beitelen naar een resultaat, je kunt wel de diverse interesses en aspecten van jezelf organisch tot wasdom laten komen. Je ontwikkelt jezelf niet vanuit de idee ik kan alles worden wat ik wil, maar vanuit de gedachte ik weet nog niet wat ik kan worden. Dat schept veel meer mogelijkheden in een onvoorspelbare wereld. Je kunt kanten van jezelf ontdekken waarvan je het bestaan niet wist, en de wereld biedt je eindeloze mogelijkheden.

 

109 – Hoofdstuk 5 – OVER INVLOED: LAO ZI EN DE SCHEPPING VAN WERELDEN

113 De weg opnieuw gestalte geven
07-12-2019 Vergelijk dit met de oerknal. Bladzijde 114
07-12-2019 Werelden is meervoud. Vergelijk dit het idee van een multiversum
116 Vals onderscheid
124 In zwakheid ligt kracht
129 Een wereld die natuurlijk lijkt
133 De volgeling van de Laozi als leider
10-12-2019 En mensen als Stalin, Hitler en nu Erdogan, Poetin en Trump? Deze mensen creëren ook nieuwe werelden …

143 – Hoofdstuk 6 – OVER VITALITEIT: DE INNERLIJKE TRAINING EN LEVEN ALS EEN GEEST

Uit de 4e eeuw BC stamt het boek de Innerlijke training. een verzameling anonieme verzen die ons zeggen dat we zelf een god kunnen worden. Je hebt geen hulp nodig van priesters om de omgang met hogere machten te bemiddelen, vonden denkers in die tijd zowel in Griekenland als in India en China. Als we ons handelen en onze invloed zien als wat voortkomt uit de drang te verbinden in plaats van te overheersen, worden we goddelijker en ervaren het leven intenser. Ademen geeft ons energie en rust. De innerlijke training stelt dat alles wat we meemaken voortkomt uit energieën die qi worden genoemd. De qi die ons een uitgelaten vitaal gevoel geeft is de vitale qi, de goddelijke. Misschien is het een metafoor. maar zelfs dan kan het voor je werken, als je doet alsof. De qi is de geest zelf en geeft ons bewustzijn. Maar hoe kunnen we voorkomen dat we een speelbal zijn van het dagelijkse? Als we evenwichtig worden verspillen we geen qi. Een goede Lichaamshouding, diep ademen, regelmatig bescheiden eten, dan houden we onze qi constant. Wat goed is voor ons lichaam is goed voor onze qi.

Het boek Wuxing uit dezelfde tijd betoogt dat we vijf deugden hebben: goedheid, fatsoen, kennis, eerbiediging van rituelen en wijsheid. Alle moeten voortdurend ontwikkeld worden. Er is niet ben deugd die een Leidraad is voor ons gedrag, maar we moeten deze vijf deugden in een voortdurende balans houden.

Het Boek der Liederen was verplichte kost voor Chinezen. Poëzie die je uit je hoofd moest leren en toepassen in het dagelijks leven. Zo moest je je reactie op de wereld verfijnen. Je gebruikte gedichten om je toehoorders gunstig te beïnvloedden. Muziek had dezelfde functie. Niets zo goed als poëzie om een eind te maken aan woede, niets zo goed als muziek om zorgen opzij te zetten’. Beide bevorderen de verfijnde qi doordat men meer contact en betrokkenheid krijgt met de gedeelde ervaringen van de mensheid. We leren ervan dat afzonderlijke dingen met elkaar resoneren zoals qi met qi resoneert. Lage qi botst met lage qi als we boos zijn op elkaar. Je kunt je qi samenballen, en onafhankelijker worden van de wereld om je heen, je balt het alsof je een geest bent. Een charismatisch iemand heeft verfijnde qi die harmonieert met de verfijnde qi om zich heen en kan zo dingen veranderen. Deze energieke verbintenis met alles is de Weg, zegt de innerlijke training.

 

– 7 – OVER SPONTANITEIT: ZHUANG ZI EN EEN TRANSFORMERENDE WERELD

Zhuang Zi droomde dat hij een vlinder was. of droomde de vlinder dat hij Zhuang Zi was? Zhuang Zi meende dat als we ons openstellen voor alternatieve werkelijkheden we spontaniteit ervaren. Voor hem was de weg dat je alles in een voortdurende overgang en transitie verwelkomt. Vogels gaan mee met de wind in de lucht, vissen gaan mee met de stroom, alles is in beweging, van nature. De seizoenen komen en gaan, de winter is yang. de zomer is yin. Deze voortdurende cyclische beweging is er in de gehele [7] kosmos, een balans tussen yin en yang, tussen koud en donker, en warm en licht. Spontaniteit is niet dat we doen waar we zin in hebben, maar dat we ons laten meevoeren in natuurlijke processen, zoals het voorbeeld van de slager die zijn mes niet hoefde slijpen door de contouren van de koe te volgen. Als je piano leert spelen volg je eerst de noten totdat de muziek als het ware vanzelf komt. Niet als een aangeleerde vaardigheid. maar als iets waarmee je in harmonie bent. Elk moment van ons leven kan creatief en spontaan zijn wanneer we de wereld ervaren als een open en onmetelijke ruimte. Door ons steeds te oefenen in het ontstijgen van onze eigen belevingswereld. Onze gewoontes beperken ons in wat we kunnen zien. in ons opnemen en gewaarworden, heel anders dan een kind dat de wereld nog aan het verkennen is. Een kind houdt stil en ruikt aan alles. We stoppen de wereld in een eigen perspectief alsof dat het enige perspectief is. Als je het perspectief van de vis omarmt kun je door water lopen zonder nat te worden. Dat geldt ook voor het leven, dat immers maar een tijdelijke toestand is. Je was tijdelijk gescheiden maar eeuwig deel van het geheel. Zhuang Zi voelde dan ook verdriet toen zijn vrouw overleed. maar zag ook het grotere perspectief, dus treurde niet onnodig. Van Zhuang Zi kunnen we leren dat onze spontaniteit voortkomt uit onze menselijkheid die in ons staat stelt het menselijke te overschrijden als we voor alles openstaan, spontaan de Weg volgen en actief deelnemen aan de transformatie der dingen.

 

– 8 – OVER MENSELIJKHEID: XUN ZI EN DE ORDENING VAN DE WERELD

 

De Confucianistische filosoof Xun Zi vond dat we onszelf niet moeten accepteren zoals we zijn. Onze natuurlijke eigenschappen zijn vaak goed maar vaak ook niet getemd en puur slecht. Alle goede eigenschappen zijn aangeleerd, vond hij. `Natuurlijk’ is vaak niet beter. Onze cultuur, bijvoorbeeld de landbouw, temt de elementen en maakt van ongelijksoortige verschijnselen (regen, wind, gif, voedsel, kou, hitte) een harmonieus geheel. Zonder ons hebben de hemel en de aarde geen patroon’. We moeten ons niet afvragen hoe we passen in de natuur, we moeten ons afvragen of we de juiste structuur in de natuur hebben aangebracht. Xun Zi leefde 250 jaar na Confucius en wist van de gedachten van grote filosofen voor hem een geheel te smeden. Mencius vestigde de aandacht op zelfontwikkeling, Lao Zi de aandacht op het met elkaar verbinden. Maar Confucius had het belangrijkste begrepen: de rituelen. Met rituelen voeren we ‘alsof scenario’s’ uit, wat ervoor zorgt dat onze natuur verandert. Als we daarnaast inzien dat onze natuur kunstmatig is kunnen we niet alleen betere mensen worden maar ook de wereld verbeteren. Als kind zijn we ongeremd als we ouder worden worden we kunstmatig meer beheerst door vaste opvattingen. We volgen de rituelen van wijze mensen en noemen dat fatsoenlijk gedrag, en dit gedrag leidt tot normen en wetten. De wijzen waren ambachtelijk, ze hadden de vaardigheid om de rituelen steeds verder te verfijnen. We moeten er helemaal niet naar streven een met de natuur te zijn, we moeten beseffen tot welk scheppen we in staat zijn, en de verantwoordelijkheid voor de wereld om ons heen nemen. Voedsel is at millennia gemodificeerd en nu kunnen we zelfs gen modificatie toepassen, [8] weer een stap vooruit. Wanneer we begrijpen hoe we in de natuur hebben ingegrepen kunnen we nieuwe wegen inslaan. Xun Zi zag net als Lao Zi dat we nieuwe werelden moeten voortbrengen, maar vreesde het denken dat die werelden natuurlijk lijken terwijl ze dat niet zijn. Ook innerlijke training zag hij positief maar dan niet gericht op een geest die harmonie nastreeft, maar op het voortbrengen van een betere wereld met de chaotische, menselijke materie waaruit we bestaan. We hebben deze wereld geconstrueerd en daarom kunnen we haar veranderen.

 

– 9 – HET TIJDPERK VAN MOGELIJKHEDEN

De moderne tijd heeft ons een leven in vrijheid verschaft. maar onze ideeën over een onveranderlijke persoonlijkheid en een onbeweeglijke, coherente wereld zijn net als in de traditionele wereld. Deze belemmeren onze idealen. De Chinese filosofie kan ons bevrijden van deze beperkingen. De Chinezen hadden complexe grote keizerrijken in de tijd dat Europa nog feodaal was. De functionarissen in deze keizerrijken moesten een examen afleggen in het beschouwen van een complexe situatie van alle kanten en moesten morele kwesties oplossen. Het examen was een maatstaf voor goedheid. De staat bouwde infrastructuur, kanalen, wegen en juridische systemen. Dit was een voorbeeld voor de Jearieten die China in de 16e eeuw bezochten en had mede invloed op de Verlichting in Europa, die in de 18e eeuw ontstond. Daarna bloeide het Westen, dankzij koloniale imperia. Het Westen zag China als traditioneel, en ontwikkelde juridische systemen maar leerde niet over de morele vorming, medemenselijkheid en zelfontplooiing. Het Westen brak zijn aristocratische structuur af door geld en macht te combineren, terwijl de Chinezen rijkdom en politieke macht scheidden. Zo werd de staat een meritocratie die door een ontwikkelde elite

We hebben lang de verkeerde dingen gezien in Aziatische filosofie. Mindfulness zien we als een manier om ons zelf tot rust te brengen, terwijl het bedoeld is om het zelf af te breken. Aziatische filosofen laten ons zien dat wanneer we denken dat we actief zijn, we in werkelijkheid passief zijn, en dat als we trouw aan onszelf zijn we onszelf beperkingen opleggen. Alle denkers hebben gemeen dat ze menen dat er geen onwrikbaar verleden bestaat waaraan we gekluisterd zijn, er geen eenduidige orde is in de kosmos waarnaar we ons moeten richten, en geen verzameling rationele wetten die we dienen te volgen en over generaties heen geërfde ethische leerstellingen waaraan we ons moeten houden. De uitdaging die ze geven is: bedenk hoe je leven zou zijn als je ervan uitgaat dat niets van dat alles waar is De Aziaten houden hun traditionele voorouderverering in stand die in feite herhaalde rituelen bracht waaruit geleerd werd. We moeten steeds opnieuw werken aan onze emoties ten aanzien van anderen om een betere wereld te creëren. Wij zijn het die de wereld construeren en van patronen voorzien, door de rituelen uit te voeren waarmee we onze relatie met naasten verbeteren, door de energieën in ons lichaam te ontwikkelen, en open te staan voor nieuwe dingen. Te beginnen bij het alledaagse.

 

 

VRAGEN VOOR DISCUSSIE

U heeft wellicht uw eigen vragen over De Weg die u in wilt brengen in de discussie in uw groep. We bieden hieronder als alternatief vragen aan waaruit u de meest interessante kunt kiezen.

 

ALGEMENE DISCUSSIEVRAGEN

  1. Herkent u de drie mythes die volgens Puett in de inleiding typerend zijn voor ‘onze’ kijk op de geschiedenis? In hoeverre worden deze mythen doorgeprikt door het Chinese denken dat in dit boek wordt gepresenteerd?
  2. Welke van de besproken filosofen spreekt u persoonlijk het meeste aan? Waarom? In hoeverre heeft zijn denken u nieuwe inzichten gegeven? Wilt u eventueel het werk van deze filosoof zelf lezen?
  3. De titel van het boek is “De Weg”. Kunt u uitleggen hoe u “de weg” na het lezen van dit boek verstaat?

 

MEER GEDETAILLEERDE DISCUSSIEVRAGEN

 

  1. Wat betekent de weg voor u? Hoe zou u persoonlijk inhoud willen geven aan de weg? Wat zou u anderen erover willen vertellen? Xun Zi zegt dat onze wereld kunstmatig is, dus kunnen we haar veranderen. Hoe ziet u dat? Legt de natuur ons geen beperkingen op? Doen we onze creativiteit tekort als we denken in beperkingen?

Mencius vindt dat we uit moeten gaan van de gedachte ik weet nog niet wat ik kan worden, in plaats van ons een weg te beitelen naar een resultaat. Wat voor beeld geeft dat van “de weg”? Hoe zou u dat nu toepassen in onze moderne wereld?

Lao Zi meent dat u de mogelijkheid heeft een wijs mens te worden, en dan nieuwe werelden te creëren. Kunt u zich daar iets bij voorstellen in de huidige situatie? Wat voor wijsheid en welke potentiele wereld? (begin bij het alledaagse!).

Oude geschriften introduceren het begrip qi, levensenergie. De auteur stelt dat het misschien een metafoor is maar dat het concept toch kan werken. Wat is qi voor u? Kunt u er iets mee?

Rituelen spelen een voorname rol, vooral in de filosofie van Confucius. Ziet u rituelen als positief?

  1. Door als-of rituelen kan een verbetering stapsgewijs gerealiseerd worden en zo creëren we een nieuwe wereld. terwijl we toch verankerd blijven in de alledaagse wereld, zegt hoofdstuk 3. Hoe ziet u dat? Heeft u voorbeelden waar dit gewerkt heeft?
  2. De rituelen rond overlijden zijn in de Aziatische wereld omvangrijk. Hoe ziet u de functie van die rituelen? Of is het alleen maar een traditie zonder duidelijke meerwaarde?
  3. We moeten uitgaan van de chaos en onberekenbaarheid van de wereld. Doen we dat als individu in Europa? Zijn er facetten van ons moderne leven waar we dit principe in de praktijk zouden moeten brengen?

– 10 – Stichting Senia

 

Leeswijzer De Weg

  1. Wat zou Xun Zi zeggen over de verzorgingsstaat? Zou hij positieve kanten zien? En Mo Zi?
  2. We zien bij Confucius en Mencius de opvatting dat de mens van nature goed is. Xun Zi meent het tegendeel. Maakt het verschil of we het een of het ander menen? Hoe denken we daarover in de Europese cultuur? Hoe uit zich dat?
  3. Wat zijn de essentiële opvattingen van de Chinese filosofen waarmee u denkt wat te kunnen doen? Wat bent u wijzer geworden? Hoe bent u wijzer geworden?
  4. Wat zeggen de besproken filosofische gedachten over de uitgangspunten van ons educatie- en onderwijssysteem?
  5. Zachtheid speelt een grote rol bij deze filosofen. Welke rol speelt zachtheid in uw denken en handelen? Onderschatten wij zachtheid doorgaans, of sours?

 

VERDER LEZEN EN KIJKEN

 

Op YouTube vindt u de colleges van Harvard professor Michael Puett waar Christine Gross-Loh, een Harvard studente. zo van onder indruk was. Het college waarvan we de link geven gaat over De Weg. Het is in het Engels. https.//www.youtube.com/watch7v=MfnSTr6-1g4&t=1584s Op YouTube staan diverse andere voordrachten, alle in het Engels.

 

In de stroom Chinese filosofie komt u boeken tegen van de meeste grote filosofen die in De Weg genoemd worden, zoals Confucius. Lao Zi, Zhuang Zi, en Wunengzi. De Weg is bedoeld om een inleiding te zijn tot het gedachtengoed van de Chinese filosofen, zodat de boeken in de stroom toegankelijker worden.

 

OVER DE AUTEURS

 

Michael Puett is Harvard Professor in Chinese geschiedenis vanaf 1994. Christine Gross-Loh is een journaliste en schrijfster, gepromoveerd aan Harvard in 2000 op Oost-Aziatische geschiedenis

 

 

Leeswijzer De Weg

RECENSIE

Dit stukje moet je leven veranderen

Sander Pleij

Je moet veranderen. leerde Sander Pleij al vroeg. Maar tijdens het lezen van de confucianistische lessen van Michael Puett bedacht hij: maakt het lets uit of dat idee Oosters of Westers is?

Hoe to leven? Verander. blikskaters! Leef met meer toewijding. liefde en creativiteit. Want straks gaan we allemaal dood. Dus Been getalm meer nu. of gelanterfant en andere tijdverspilling. Ja. de cultuur schreeuwt het ons toe: verander je leven! Met eenzelfde imperatief als waarmee Rainer Maria Milke in 1908 het gedicht Archafscher Torso Apollos besloot, DLI mul3t dein Leben andern. Bij mij kwam die vol binnen toen ik begin twintig was, en ik denk dat dit op conto van het woordje moet komt. Want dat was hoe ik het voelde: in alles schoot ik tekort en ik wist dat ik moest veranderen Rilkes moet opende niet zozeer de mogelijkheid. dat het kon, maar bovenal was de onverbiddelijke toon zo aantrekkelijk. Het moest. simpel: verander.

Had ik toen maar college kunnen volgen bij de nu populaire Harvard professor Michael Puett. Elk studiejaar houdt die zijn nieuwe studenten Oosterse filosofie voor. ‘Als je de ideeen in deze teksten serieus neemt. zullen ze je leven veranderen.. In De weg. Wat Chinese filosofen ons over het goede leven leren zijn ze opgetekend door journaliste Christine Gross-Loh. Ze noteert dat Puetts ideeen volgens veel studenten echt hun leven hebben veranderd En ik had er ook wat aan. Voor de verandering.

Maar eerst kan je beter stoppen met wat in dit boek veel gebeurt, in heel grote streken alle Oosterse filosofen op een hoop gooien en plaatsen tegenover de Westerse. Dat levert alleen maar uitholling van ideeen op. Het speelt in op een schuldgevoel: het Westen is de plek waar mensen narcistisch. angstig. decadent zijn en volgens Gross-Loh leven in ‘het tijdperk van zelfgenoegzaamheid.’ Tegenover de noodzakelijke verandering van mens en wereld. zou in het Westen de zelf-ontdekking staan. De Westerse mens is slechts op zoek naar het ware zelf en een authentiek leven (komt door Calvijn, schrijft Gross-Loh). Daartegenover staat dan het Confucianisme Het uitvoeren van kleine rituelen op confucianistische wijze zou houvast geven en even een alternatieve werkelijkheid tonen (denk ook aan het theisme kun je dan zeggen. maar waarom niet ook aan gamen?). Edoch. ook Confucius was gedreven door nostalgie naar een tijdperk vijfhonderd jaar voor zijn geboorte (de Zhou-dynastie) waarin de mensen echt deugdzaam waren geweest.

Het lijkt me dat van de Westerse mens wat overdreven wordt gesteld dat ie een soort is. en vervolgens dat-ie vooral een verandering wil naar zichzelf en daarmee

– 12 – Stichting Senia

 

een te kleine verandering in de wereld Net zo goed lijkt het me zinloos de Oosterse mens te benoemen en te denken dat die zijn geluk vindt in een verandering van de wereld via een kleine verandering vanuit het zelf Is leven niet al veranderen? Is de verandering niet al onvermijdelijk? Gaat het er niet vooral om dat we de verandering niet ontkennen maar omarmen? Of hij nu gebaseerd is op een idee van iemand afkomstig uit de ene of uit de andere plek? Als we nou eens toegeven dat stilstand sterven of afsterven is (de ware conservatief is progressief om zijn waarden te behouden). dan zou je beter kunnen zeggen, omhels de verandering en probeer die ten goede te keren. Leef niet volgens iemands idee waarnaar je moet veranderen. Je verandert toch al, er zit geen ware verandering in een idee van een Oosters of Westers tot cliche gereduceerd idee.

Opeens bedacht ik me dat ik dat al jaren doe met Thai Chi: heel langzaam maar constant adapteer ik nieuwe bewegingen in de lange vorm die ik al jaren beoefen. Niet om ergens te komen Maar om de verandering te vatten. Toch nog beetje een Oosters ook’

Leeswijzer De Weg

– 13 – Stichting Senia