350 1033-1109-Anselmus

BRONNEN:

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Anselmus_van_Canterbury
• Boek: 100 essentiële denkers – Philip Stokes – 2002 – ISBN 9059470230 bladzijde 49

Anselmus was een in Italië geboren filosoof, theoloog en benedictijner monnik. Hij werd de tweede Normandische aartsbisschop van Canterbury. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van de scholastiek.  Hij is vooral bekend vanwege de logische argumenten in zijn twee hoofdwerken, de Monologion (“alleenspraak”) en de Proslogion (“discours”), om het bestaan van God te bewijzen (ontologisch godsbewijs).

Rond de twaalfde eeuw werden de werken van Plato en Aristoteles herontdekt en geïnterpreteerd door de scholastici, die een synthese zochten tussen de oude Griekse ideeën en de middeleeuwse theologie. Volgens de overlevering zouden zijn leerlingen in overeenstemming met de Griekse traditie een rationele rechtvaardiging voor het bestaan van God willen horen in plaats van de bijbel en de christelijke doctrines voetstoots te accepteren. Anselmus ontwikkelde diverse antwoorden, waarvan zijn “ontologische argument voor het bestaan van God” het beroemdst is:

• God is, per definitie, het volmaaktste wezen dat denkbaar is:
  • God is "iets, groter dan hetwelk niets gedacht kan worden"
  • God is "datgene, groter dan hetwelk niets gedacht kan worden"
• Het is beter te bestaan dan niet te bestaan, dus iets wat niet bestaat kan nooit volmaakt zijn.
• Een niet bestaande God is minder volmaakt dan een bestaande.
• Dus moet God bestaan.

De vernuftigheid van het ontologische argument van Anselmus ligt in de eenvoud. Hoewel de meeste mensen zullen zeggen dat er iets niet deugt aan de redenering, bestaat er geen overeenstemming over wat er nu precies niet deugt. De vroegste criticus van Anselmus was een tijdgenoot, een benedictijner monnik met de naam Gaunilo van Marmoutiers. Gaunilo zegt dat als de redenering van Anselmus klopt, er een verloren eiland denkbaar is dat het volmaaktste eiland ooit is. Omdat het eiland per definitie het volmaaktste is, moet het bestaan, want volgens de redenering van Anselmus zou het niet volmaakt zijn als het niet bestond. De redenering van Anselmus bewijst volgens Gaunilo het bestaan van allerlei imaginaire objecten en moet dus fout zijn. Anselmus antwoordde met de stelling dat volmaaktheid een eigenschap is die alleen op God van toepassing kan zijn, zodat zijn ontologische argument niet gebruikt kan worden om het bestaan van imaginaire eilanden of iets anders te bewijzen.

Later gebruikte zowel Thomas van Aquino als Rene Descartes versies van het ontologische argument, iets waarvoor ze weer later bekritiseert werden door Immanuel Kant. De meeste filosofen menen dat dit type argument niet deugt omdat we niet kunnen vaststellen of iets bestaat door alleen maar de betekenis van een woord of concept te analyseren. Maar welke logische fout er nu precies gemaakt is door Anselmus is en blijft een veel bediscussieerde zaak onder filosofen en logici.