540 1632-1677 Spinoza

Baruch (Beneditus) de Spinoza is voor de een een door God bezielde, oprechte, diepe filosoof, maar voor de ander daarentegen een goddeloos en duister pantheïst. (Het pantheïsme is een levensbeschouwing die ervan uitgaat dat alles (en iedereen) goddelijk is)

De uitdrukking ‘leer‘ past bij het werk van Spinoza, want het straalt verheldering en een verheven rust uit.
Het `Tractaat tot de verbetering van het verstand’ (1677), dat als een soort propedeuse van de ethiek te beschouwen is, dient als een methodische voorbereiding op zijn leer.

Het hoofdwerk ‘Ethica‘ (1677) is volgens een geometrische methode (zoals ook bij Euclides) opgebouwd:
• Ieder hoofdstuk bestaat uit definities, axioma’s, leerstellingen met bewijzen, gevolgtrekkingen, aanmerkingen en postulaten
• De wiskundige ordening dient niet de uiterlijke vorm. Ze brengt tot uitdrukking dat ook in de filosofie, zoals in de wiskunde, uit hoogste principes alle overige stellingen deduceerbaar zijn.
• Spinoza gaat ervan uit dat deze vorm van presentatie aan hogere waarheidsnormen beantwoordt (Ian de gewone betoogtrant: de menselijke vraag naar het doel wordt tussen haakjes genet. Want niets heeft meer tot de bezetenheid van de mens bijgedragen als zijn doelgericht denken: alles in de natuur moet als een middel tot nut van de mens worden beschouwd.

Tot de gelegenheidswerken van SPINOZA behoort het `Theologisch-politiek traktaat‘ (1670).

Spinoza’s filosofie belichaamt als geen ander het belang van de eenheid tussen praktijk en theorie, d.w.z. de onvoorwaardelijke waarachtigheid van de levenswijze gaat bij hem hand in hand met de zuiverheid van zijn wijsgerig gedachtegoed.

Baruch Spinoza was een Nederlands filosoof, wiskundige, politiek denker en lenzenslijper uit de vroege Verlichting van Sefardisch-Joodse afkomst.

• Zijn levensmotto was Caute (behoedzaam).
• Onder de natuurfilosofen is hij een radicaal die elke vorm van openbaring of profetie ontkende en geen verklaring accepteerde dan die gebaseerd op de rede.
• Hij stelde dat de Bijbelse profeten gewone mensen waren met een verbeeldingskracht die niet namens God spraken.
• In zijn filosofie speelde theologie geen rol. Hij stelde dat God en natuur hetzelfde zijn en dat inzicht in de natuur de kennis van het goddelijke verhoogt.
• Hij is de grondlegger van de dubbel-aspecttheorie.
• Zijn boeken waren tweehonderd jaar lang verboden in Europa, omdat zijn historische bijbel kritiek zou leiden tot atheïsme en fatalisme.
• Als politiek denker vond hij dat de macht van de staat nooit aan een enkeling toevertrouwd mocht worden, omdat daar misbruik van gemaakt zou worden.
• Spinoza’s denken combineert cartesiaanse, metafysische en epistemologische principes met elementen uit het oude stoïcisme en het middeleeuwse, joodse rationalisme tot een zeer origineel systeem.
• Zijn zeer naturalistische opvattingen over God, de wereld, de mens en de kennis dienen om een morele filosofie te funderen, gericht op de controle van de hartstochten, wat leidt tot deugd en geluk.
• Hij beschouwde de mens als een extern aangestuurde machine, terwijl de mens zelf zich vrij waant.
• Het Tractatus theologico-politicus (Theologisch-politiek traktaat) verscheen anoniem tijdens Spinoza’s leven in 1670. Het geeft een van de eerste logische analyses van de Bijbel en geeft argumenten voor godsdienstvrijheid en tolerantie. Spinoza sloot dit boek af met een prijzende beschouwing over de vrijheid die Amsterdam zijn burgers biedt.
• Zijn levenswerk is de Ethica ordine geometrico demonstrata. Het werd na zijn dood uitgegeven in zijn sterfjaar 1677. Hoewel ethiek het hoofdonderwerp is, begint het werk met een uitgebreide uiteenzetting van Spinoza’s metafysica.
• In navolging van Descartes ging Spinoza uit van het idee dat de wiskunde een voorbeeld voor de filosofie is.