526 1723-1790 Adam Smith
BRONNEN:
- Boek: Atlas van de filosofie – Peter Peter Kunzmann en F.-P. Burkard – ISBN 9789055744633 bladzijde 127
- Boek: 100 essentiële denkers – Philip Stokes – 2002 – ISBN 9059470230 bladzijde 107
- https://nl.wikipedia.org/wiki/Adam_Smith
Adam Smith was een Schotse moraalfilosoof en een pionier op het gebied van de politieke economie. Adam Smith was een van de belangrijkste figuren van de Schotse verlichting.
De twee hoofdwerken van Adam Smith, ‘The Theory of Moral Sentiments’ en de ‘Wealth of Nations’ duidelijke overeenkomsten hebben en of zij nog van belang zijn voor het functioneren van de tegenwoordige moraal en economie.
- Schumpeter heeft beweerd dat het werk van Smith niet één origineel idee bevatte.
- Smith is in een belangrijk opzicht op een beslissende manier succesvol geweest: hij heeft de economie een systeem gegeven en haar zo tot een geheel nieuwe kijk op de werkelijkheid gemaakt.
- Zoals de Engelsman Alexander Gray het heeft uitgedrukt: ““Vóór Adam Smith is er veel economische discussie geweest; met hem bereiken we het stadium van het bespreken van economie”. Hiermee wordt bedoeld dat economie een zelfstandig begrip is geworden, en niet meer met andere wetenschappen in relatie wordt gebracht.
- Het merkwaardige boek werd in 1776 gepubliceerd, tegelijk wanneer de macht van vrijhandel en concurrentie nauwelijks aanwezig was en toen stimulansen naar vernieuwing en vooruitgang niet begrepen werd. Regeringen duldden monopolies en gaven subsidies om hun eigen kooplieden, boeren en fabrikanten tegen ‘oneerlijke’ concurrentie te beschermen. De verenigingen hielden strenge plaatselijke kartels: ambachtslieden in een stad werd verboden om te reizen naar een stad andere om daar werk te vinden te voorkomen. Plaatselijke en nationale wetten verboden het gebruik van nieuw, arbeidsvervangende machines.
Adam Smith was fel tegen dit beperkende, geregelde, ‘mercantilistische’ systeem en toonde overtuigend, hoe de principes van vrijhandel, concurrentie en keuze economische ontwikkeling zou aansporen, het de armoede zou verminderen en het de sociale en morele verbetering van mensheid bespoedigt. Zijn ideeën zorgden niet alleen voor een nieuw begrip als een welvaart creërend proces; zij legden de basis voor het geweldige tijdperk van vrijhandel en economische uitbreiding die de Negentiende Eeuw domineerden.
The Wealth of Nations veranderde ons begrip voor de economische wereld precies zoals de Principia van Newton ons begrip voor de lichamelijke wereld veranderde en zoals The Origin of Species van Darwin dat deed voor de evolutieleer.
De leer van het Mercantilisme moet gezien worden in het licht van een maatschappij waarin nog sprake was van feodale hiërarchie (alleenheerschappij van de adel) en een geringe economische groei. Als reactie op deze stroming ontstond in de 18e eeuw de Fysiocraten.
De belangrijkste denkbeelden samengevat
De ogenschijnlijke rode draad die het werk van Smith doorkruist is de opvatting dat mensen samen in een perfect functionerende samenleving kunnen leven, zolang zij elkaar maar respecteren. Dit gegeven maakt duidelijk waarom hij het ‘afdwingen en krijgen van respect’ als het belangrijkste streven van de mens ziet. Dit komt dan weer naar voren in het zich proberen nuttig te maken, waardoor men erkenning krijgt.
Mensen kunnen samenleven, ondanks de vaak verschillende opvattingen en behoeftes, zolang mensen zich maar kunnen spiegelen aan elkaar. De ‘imperial spectator’ speelt hier een zeer belangrijke rol in. Deze zorgt er voor dat men, door middel van de ‘spectator-within’, de mogelijkheid heeft een ander, en zichzelf, te zien vanuit een geheel objectief perspectief. Alleen op deze manier heeft men de mogelijkheid zich te spiegelen, omdat juist nu, zonder mogelijk tegenstrijdige belangen, goed kan worden gezien wát men nu werkelijk behoeft en verdient en op deze manier dit ook krijgt.
Het belang dat mensen hechten aan het elkaar respecteren resulteert wel in het feit dat men ontzettend bang is voor reacties van anderen. ‘Men is an anxious animal’, een bekende zin van Adam Smith in een eerder werk(je). De mens is een angstig dier, iedereen is bezorgd hoe anderen op hen zullen reageren. Respect van anderen zorgt voor een duurzaam genoegen, het beleven van deze genoegens is juist datgene wat de mens drijft. Om dit te bewerkstelligen trachten mensen de verlangens van anderen te respecteren en zo meningsverschillen zonder geweld op te lossen. De mogelijkheid tot geweldloze oplossing van tegenstellingen kenmerkt in deze optiek de morele kracht van de mens.
- “Vóór Adam Smith is er veel economische discussie geweest; met hem bereiken we het stadium van het bespreken van economie””
- “Before Adam Smith there has been much economic discussion; with him we reach the stage of discussing economics”