Een specifieke geschiedenis van de filosofie

laatste wijziging: 25-03-2020

750 aa De opstand der horden

Download hier het boek : pdf bestand

recensies:

Oorspronkelijk verschenen als feuilleton in een Spaanse krant rond 1930, wordt beklemmend geanalyseerd hoe de Westerse beschaving is overgenomen door ‘de massamens‘, dat is ‘iedereen die zichzelf geen enkele specifiek goede of slechte waarde toekent, maar het gevoel heeft dat hij is “als ieder ander” en zich daar niet druk over maakt’ (p. 70).

Hoofdstuk één: de samenscholingen

1 De horden krijgen een onbeperkte maatschappelijke macht
1 aan de woorden “opstand, “horden”, “maatschappelijke macht”, enzovoort moet geen staatkundige betekenis gegeven worden
2 “volte” :: vol te :: te vol :: de opeenhoping :: vol met mensen
2 vroeger waren instellingen en vervoermiddelen nooit vol, nu zijn er plaatsen te weinig
3 enkelingen die vroeger een menigte vormden waren er vroeger ook, maar niet als massa
3 de menigte heeft plaatsgenomen in de voornaamste zetels van de maatschappij
4 het begrip menigte is kwantitatief en visueel
4 de maatschappij is steeds een dynamische eenheid die uit twee factoren bestaat: minderheden en horden
5 de horde is de gemiddelde mens:
- de gemiddelde mens heeft geen buitengewone gaven . . .
- de gemiddelde mens onderscheidt zich niet . . .
- de gemiddelde mens is als iedereen . . .
5 we kunnen aan een enkele mens zien of hij tot de horde behoort of niet
6 de mens kan verdeeld worden in twee soorten / lieden,
- enerzijds degenen die niets bepaaldelijks van zichzelf vragen en
- anderzijds degenen die veel van zichzelf eisen: de kleine minderheid:
  - deze mens stelt zichzelf doelen
  - deze mens heeft zelfbewustzijn
  - deze mens bevindt zich in een verticale spanning (deze term komt in een volgende sessie van post-moderniteit nog terug)
  - deze mens kan zich verbazen en verwonderen
- 6 vergelijk het boeddhisme: deze heeft de
  - Mahayana , het grote voertuig of het hoofdpad, en de
  - Hinayana , het kleine voertuigen of het kleine pad (voor de massa)
- 6 de verdeling van de samenstelling in horden en uitmuntende minderheden is derhalve niet de verdeling in maatschappelijke standen maar in groepen van mensen, en deze behoeft niet samen te vallen met het onderscheid in hogere of lagere klassen
- 7 vroeger werden bezondigde werkzaamheden verricht door daartoe gerechtigde minderheden
- 7 de horde verdringt de minderheden
- 8 de oude democratie leidde een gematigd bestaan,
- 8 thans beleven we de triomf van een hyperdemocratie, waarin de grote hoop dadelijk handelt zonder met de wet rekening te houden
- 8 de grote hoop denkt dat hij het recht heeft zijn koffiehuis praatjes bindend te maken en er kracht van wet aan te geven
- 9 die niet is als “iedereen” loopt gevaar terzijde geworpen te worden
- 9 is sprake van een ommekeer der massa’s: indien:
  - “Indien de enkelingen die de grote hoop vormen zich bijzonder begaafd achten, zouden wij slechts een geval van persoonlijke dwaling hebben, maar niet zoals nu een maatschappelijke ommekeer: Het kenschetsende van de dag van heden is dat de man uit het grauw, met het bewustzijn van zijn gelijkvloerse aard, onomwonden zijn alledaagsheid durft te bevestigen en deze overal opdringt”

Hoofdstuk twee: de verhoging van het algemene levenspeil

11 werden nu een heerschappij die we “lomp” en “redeloos” kunnen noemen
11 de maatschappij verliest haar aristocratisch karakter
12 het begrip “society”: was een kleine “elegante wereld”, hol en voos
13 de horden hebben nu begeerten en behoeften die vroeger als verfijningen rolden omdat zij het erfgoed van enkelen waren. In 1820 waren er in Parijs in totaal 10 badkamers
14 het “volk” wist dat het opperheerschappij was, maar geloofde het niet, nu is dit omgedraaid. De “rechten” van de mens werden in de 18e eeuw vastgelegd in mensenrechten en burgerrechten. Deze waren universeel. Maar met de opkomst van de massamens zijn deze rechten ook voor de gemiddelde mens werkelijkheid geworden
15 men wil dat de gemiddelde man heer en meester is
16 Europa is bezig “Amerikaans” te worden:
- Door kapitaal en door mechanisering is de arbeidersklasse omhooggeschoten qua levenspeil
- De staat ontstaat vanuit een grondwet: deze staat is ingericht om “samen”- “leven” = samenleving = society
17 Dus: er is sprake van nivellering
x18 we leven in een tijd van nivellaties: men haalt de schaaf over de vermogens, men neemt de beschavingsverschillen van de verschillende maatschappelijke standen weg, en men heft het onderscheid der seksen op. Zo gezien betekent dus de ommekeer der massa’s een ontzaglijke vermeerdering van levenskracht en van mogelijkheden, geheel het tegendeel dus van wat we telkens horen over het verval van Europa
- levenskracht: ruimte innemen, en zich laten leiden door behoeften en impulsen
- de Spaanse Burgeroorlog duurde van 1930-1937 . . .