680 1833 – 1911 Dilthey

Wilhelm Dilthey was een Duits historicus, psycholoog, socioloog en filosoof. Hij is vooral bekend als vertegenwoordiger van de hermeneutiek en de levensfilosofie.

Dilthey heeft Schleiermacher ‘s leer van de tekstuitleg getransformeerd tot een algemene methode van de geesteswetenschappen. Hij blijft trouw aan het concept van verstaan (In het Duits: Verstehen) als een reconstructie en drukt op de samenhang van de beleving, de uitdrukking en het verstaan. Waar Immanuel Kant de ervaring analyseert die aan natuurwetenschappelijke kennis ten grondslag ligt, wil Dilthey de ervaring analyseren die ten grondslag ligt aan de geesteswetenschappen. De ervaringsstructuur is niet tijdloos, zoals bij Kant, maar is aan historische veranderingen onderhevig. Volgens Dilthey vooronderstelt culturele kennis een historisch a priori. Naast het intellect omvat dit ook de wil en het gevoel.

• Dilthey ziet beleving als geesteswetenschappelijke tegenhanger van de natuurwetenschappelijke ervaring.
• Subject en object laten zich niet scheiden, de werkelijkheid die we ervaren is altijd op een bepaalde wijze een beleefde werkelijkheid, met praktische doeleinden verbonden en met een esthetische waardering.
• Belevingen vormen een samenhang, een psychische structuur of belevingshorizon en zijn inherent verbonden aan verleden, heden en toekomst.
• Belevingen hebben een dynamische structuur, ze zijn niet puur persoonlijk.
• Tot uitdrukking gebrachte belevingen vormen de hele historische maatschappelijke wereld (moraal, recht, de staat, religie, kunst etc.).
• Blijvende uitdrukkingen vormen de werkingssamenhang, die we kunnen verstaan omdat we in een domein van gemeenschappelijkheid opgroeien.
• Verstaan is het nabeleven van een beleving middels de uitdrukking daarvan.
• Het verstaan beweegt zich van de uiting naar de betekenis, van buiten naar binnen.

Het verstaan is een reconstructie van betekenis, waardoor onze eigen horizon verruimt. Dilthey wil een objectief verstaan aantonen.

Hij streeft een waarheid na die bestaat in de overeenstemming van de interpretatie en het geïnterpreteerde leven, en zo blijft hij trouw aan het correspondentiemodel van de waarheid.

Het begrip objectiviteit heeft bij Dilthey in de geesteswetenschappen een andere betekenis dan in de natuurwetenschappen. Een tekst is in de geesteswetenschappen een onveranderlijke, objectieve realiteit.

Wilhelm Dilthey publiceerde een “Kritik der historischen Vernunft”. Meer dan in Schleiermacher ‘s leer der tekstinterpretatie wordt de hermeneutiek bij Dilthey tot een algemene methode van de geesteswetenschappen. Hij verzet zich tegen het positivisme en het methodologisch monopolie van de causale verklaring. Het menselijk gedrag en de maatschappelijke wereld gedraagt zich niet zoals de anorganische en organische natuur, zegt Dilthey, en daarom moeten de geesteswetenschappen een principieel andere methode volgen. Historische kennis wordt volgens Dilthey gekenmerkt door het innerlijk verstaan van betekenissen: een verschijnsel moet niet verklaard worden, maar in zijn betekenis verstaan worden: een beweging van buiten naar binnen, van de fysieke verschijningsvorm naar zijn geestelijke betekenis. Een beeld van Rodin is geen klomp metaal, maar een geestelijk product, een afbeelding (Gebilde) met een eigen structuur.