Een specifieke geschiedenis van de filosofie

laatste wijziging: 11-11-2019

891 1958 – 0000 Baricco

Baricco (1958) studeerde filosofie en is een internationaal bekende romanschrijver geworden.

In november 2016 zijn delen van het boek “de barbaren” behandeld tijdens de filosofie sessies van Gerard Numan.

https://www.trouw.nl/cultuur-media/snel-simpel-en-amerikaans~bc132bf7/
https://www.dereactor.org/teksten/de-horizontale-mens
https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2012/07/17/de-barbaren-en-onze-angst-voor-culturele-verloedering/

In “De barbaren” behandelt Alessandro Baricco een fenomeen dat ons allen aangaat: de geleidelijke teloorgang van ons cultuurbesef.

Hij schakelt moeiteloos over van de tanende interesse voor de wijncultuur naar de vercommercialisering van de ooit heilige voetbalsport. Is er in de moderne tijd nog wel plaats voor bezieling? Wel degelijk, stelt Baricco, we moeten alleen beseffen dat er niet zoiets is als beschaving aan de ene en barbarisme aan de andere kant.

De huidige cultuur bevindt zich in een staat van mutatie; er is geen sprake van een botsing, maar van een overgang van een oude naar een nieuwe cultuur.
In dit scherpzinnige, gedurfde boek houdt Baricco aan de hand van een rijk arsenaal aan voorbeelden een bevlogen en hoopvol pleidooi voor de toekomst van onze cultuur.

Begin

9 Een poging om te denken, al schrijvende
10 eerst was ik van plan het boek de volgende titel te geven: de mutatie. Waaruit bestaat de mutatie die ik om me heen zie?
11 welnu: in mijn wereld is intellectuele eerlijkheid schaars, maar intelligentie niet
12 misschien zijn degenen die wij barbaren noemen in nieuwe soort, met kieuwen achter de oren, die heeft besloten om onder water te leven
14 in dit boek zijn er vier motto’s:
- 14 motto 1: “de vrees om te worden verslagen en verwoest door hordes barbaren is zo oud als de geschiedenis van de beschaving. Beelden van woestijnvorming, van parken die geplunderd door hordes barbaren en van vervallen gebouwen waarin het vee staat te grazen oma keren voortdurend terug in de decadente literatuur, vanaf de oudheid tot aan onze tijd”

Wijn I

36 geloof me, vanuit de hoogte zou je er naar moeten kijken
36 na de Tweede Wereldoorlog begonnen wij kauwgom te kauwen en begonnen de Amerikanen wijn te drinken
38 Hollywood wijn: Een ronde smaak, heel eenvoudig, zonder scherpe kantjes zo’n wijn komt ook volledig tot zijn recht als je je smaak kunnen alleen maar een beetje prikkelt met een of andere vette snack
39 tegenwoordig wordt er in de Verenigde Staten meer weinig geconsumeerd dan in Europa
39 net als Hollywood is deze wijn zelf een universeel fenomeen geworden
40 “apes moi le deluge” na mij de zondvloed
41 wijn zonder ziel: in het klein beschrijft de microkosmos van de wijn de wereldwijde opkomst van een werkwijze waarbij het lijkt (ik zei lijkt) dat, afgezien van de handelingen op zich, alle diepzinnigheid, complexiteit, oorspronkelijke rijkdom, eerlijkheid, ja zelfs de geschiedenis ervan overboord wordt gegooid.

Wijn II

42 de daling van de kwaliteit is gepaard gegaan met een stijging van de kwantiteit
42 gemanipuleerde vercommercialisering is gelijk aan zielsverlies
43 een andere beweging is technologische vernieuwing.
44 het cruciale punt bij de productie van wijn is de gisting: dankzij airconditioning is dit overal ter wereld mogelijk
44 het succes van de Hollywood wijn is ook deels te danken aan een taalrevolutie
45 tegenwoordig geven we punten aan wijnen
46 de barbaren gebruiken een nieuwe taal die neigt naar eenvoudiger, laten we zeggen: moderne
46 nog een aanwijzing: Hollywood wijn is eenvoudiger en spectaculair
46 het is alsof het idee van schoonheid wordt vervangen door dat van spectaculariteit. spectaculariteit wordt een waarde: DE waarde.
47 De Amerikaanse cultuur is de cultuur van het imperium. Coca cola. Ikea. McDonald’s. LIDL. Google
47 de hele wereld wordt een bepaalde smaak ingefluisterd (opgelegd?)
48 zielsverlies: grote aantallen mensen dringen binnen in een gebied waartoe ze tot op dat moment geen toegang hadden
49 als we de omtrekkende barbaarse invasie die het dorp-van-de-wijn heeft getrokken bestuderen, zou je het verloop van de veldslag kunnen uittekenen, bijvoorbeeld zo: dankzij hun specifieke technologische vernieuwing krijgt een groep mensen die grotendeels gelieerd zijn aan het heersende culturele model toegang tot een handeling waarvan ze voorheen waren uitgesloten, brengt die instinctief naar een directere spectaculair en na een moderne taal universum, en weet te bereiken dat het een verbluffend verkoopsucces wordt.
49 het gaat om de totaalwaarde van behandeling: wijn drinken

Google III

101 Page en Brin “links”
102 het meest relevant zijn de pagina’s waar het grootste aantal links naar verwijst
103 er is natuurlijk een verschil of je wordt geciteerd door Einstein of door je eigen neef
103 Google: het idee dat de routes die door miljoenen links worden gesuggereerd de weg naar de kennis zouden aangeven
104 dat moet je letterlijk opvatten: het betekent niet dat de belangrijkste tekst over lasagne de tekst is die door de meeste mensen is gelezen; het betekent evenmin dat het de beste tekst is. Het betekent dat het de site is waarop je het eerste terecht komt als je uitgebreide informatie zoekt over lasagne
104 de snelheid wordt gegenereerd door de kwaliteit, en niet andersom
104 het concept van kwaliteit wat op zich radicaal geherformuleerd. Het idee van “wat belangrijk is en wat niet”. Niet dat het onze oude manier om naar dingen te kijken volledig onderuit haalt, maar het overstijgt die wel
105 wat is dat nou voor wat kwaliteitscriterium: dat bereid is een echt stukje waarheid te verkwanselen voor een mate van communicatie?
105 hier is sprake van een Copernicaanse kennis revolutie: de waarde van een idee, van een stuk informatie, van het gegeven, is niet in de eerste plaats afhankelijk van de intrinsieke kenmerken hiervan, maar met de geschiedenis er van.
106 Wat Google ons leert is dat er tegenwoordig een enorme hoeveelheid mensen is voor wie de kennis die er toe doet elke dag weer de kennis is “die in staat is een sequentie te vormen met alle andere vormen van kennis”. Er is bijna geen ander criterium van kwaliteit, of zelfs van “waarheid”, want dat ene principe slokt ze allemaal op:
106 de dichtheid van de betekenis is waar kennis doorheen gaat, waar de kennis in beweging is: alle kennis, niets uitgezonderd. Het idee dat begrijpen en weken betekenen dat je diep in moet gaan op dat wat we bestuderen tot we de essentie ervan bereiken, is een mooi idee dat aan het uitsterven is.
106 Daarvoor in de plaats komt de instinctieve overtuiging dat het wezen van de dingen niet een punt is maar een baan, dat het niet in de diepte verborgen leed zit maar over de oppervlakte verspreid ligt, dat het niet binnen in de dingen schuilt, maar zich vertakt aan de buitenkant ervan.
107 “zoeken” is afgeleid van het Griekse “cirkel”

Ervaring

108 met de kieuwen van Google ademen inmiddels een heleboel mensen, ook als de computer uitstaat, op elk moment van een dag
109 waarschijnlijk wordt datgene wat in Google een beweging is die “kennis” najaagt, in de echte wereld de beweging die “ervaring” najaagt
109 “ervaring” is een sterke overgang van het dagelijks leven: een plek waarin de waarneming van de werkelijkheid samengeklonterd tot mijlpaal, herinnering en verhaal. Het is het moment waarop de mens bezit neemt van zijn koninkrijk
109 de manier van ervaringen opdoen is veranderd
110 vroeger hield ervaring, in de meest verheven, heilzame vorm, verband met het vermogen toenadering te zoeken tot de dingen, één voor één, en een intimiteit en mee te laten rijpen waardoor zelfs de meest verborgen kamers ervan ontsloten konden worden
111 over het algemeen gaan de barbaren naar plekken waar ze “overgangssystemen” vinden
111 ze geven de voorkeur aan systemen die de beweging niet opvangen, maar genereren
111 ze zijn niet op zoek naar de ervaring ze ZIJN de ervaring
112 multitasking: je kunt tegelijkertijd op het beeldscherm een artikel lezen, een telefoongesprek voeren en op een derde medium nog met WhatsApp bezig zijn
113 het multitasking is de perfecte belichamen van een bepaald idee van ervaring dat in opmars is. Zoveel mogelijk zones tegelijk begonnen met tamelijk weinig aandacht is kennelijk wat wij verstaan onder ervaring opdoen
113 waar handelingen zijn, zien zij een mogelijke doorgang systemen om constellaties van betekenis te vormen, en dus ervaring. Vissen, als je begrijpt wat ik bedoel
113 we worden gedicteerd door “een nieuw idee van ervaring” :: een nieuwe beschaving

Ziel

117 de barbaren zijn idee van ervaring is een baan die verschillende mozaïeksteentjes van de werkelijkheid bijeen houdt
117 de beweging is de hoogste waarde. De bouwlaag in staat om daarvoor alles op te offeren. Zelfs zijn ziel
117 de barbaren verliest zijn ziel niet per toeval, of uit nonchalance, of uit de misrekening, of gewoon uit intellectuele armoede, maar hij probeert juist of hij zonder kan
118 hebben we ook fases doorgemaakt van beschavingen waarin men het zonder ziel deed?
119 het (langdurige) moment waarop een intellectuele elite, die intuïties uit het verleden had meegekregen, het idee begon te krijgen dat de mens een spirituele horizon in zich meedroeg die niet simpelweg kon worden herleid naar zijn religieuze overdrijving, hebben we het humanisme genoemd
119 datgene waar wij aan denken als we “ziel” zeggen is iets wat in feite tamelijk recent is uitgevonden. Het is een patent van de 19e eeuwse burgerij
120 de 19e eeuwse burgerij waren praktisch de eersten, sinds eeuwen, die probeerden de wereld te bezitten zonder dat ze toebehoorden aan een aristocratische orde die bijna transcendentaal was bekrachtigd, of zelfs regelrecht bij goddelijk decreet
120 ze moesten dat lot in zichzelf zien te vinden
120 De Grieken uit de vijfde eeuw, via Descartes en langs de wetenschappelijke resolutie: het pakket aan ideeën, modes, kunstwerken, namen, mythes en helden waarmee ze die ambitie tot een collectief en zelfs algemeen gevoel maken noemen wij de romantiek
120 het waren mensen aan wie de duivel het voorstel kon doen om hun ziel in te ruilen voor allerhande aardse geneugten
121 typisch: als je aan een barbaren vraagt hoe het met de ziel zit begrijpt hij de vraag niet

Authenticiteit

170 Als er één ding is dat een barbaren graag verpulveren zijn het wel de noties van authenticiteit en oorsprong
170 waarbij het heilige nest van het authentieke, het oorspronkelijke zien, zien zij de groot van een prehistorie waarin de wereld weinig meer is dan een belofte
171 Marilyn Monroe
172 de journalistiek en de media vormen in het algemeen daadwerkelijk de voorhoede van een triomferende barbaarsheid. Min of meer bewust beoefenen ze een lezing van de wereld waarbij het zwaartepunt van de dingen wordt verplaatst van hun oorsprong naar hun gevolgen.
172 Of dat nu goed of slecht is, voor de hedendaagse journalistiek is het belangrijkste punt van het feit de hoeveelheid beweging die het kan genereren in het mentale weefsel van het publiek
172 het journaal duurt altijd 15 minuten
172 het gaat hier om het gevolg van een bepaalde manier van denken over de betekenis van de wereld
173 we balanceren tussen twee verschillende wereldbeelden
173 de betekenis der dingen was enkel weggelegd voor degenen die de puurheid en striktheid hadden om terug te gaan in de tijd en de plaats van hun oorsprong te benaderen
173 zo dwalen we tamelijk verdwaasd rond, hunkerend naar de tijd toen handelingen nog authentiek waren, terwijl we leven in de tijd waarin de authenticiteit synoniem is geworden met bestaan

Verschil

173 over het algemeen is de beweging (het ontwikkelingsmodel van de wereld) bepaald door “een stap voorwaarts”: een verbetering, een vooruitgang.
174 voor de barbaren betekent dit idee van verbetering niets meer
174 de stap voorwaarts is iets wat ze niet begrijpen; zij geloven in de stap zijwaarts
175 nogmaals: dat doen ze omdat dat overeenkomt met hun principes. Als de teloorgang van de betekenis ligt besloten in de sequenties die de mensen hebben getekend door het oerwoud van dingen die gedaan kunnen worden, kan het doel welke creativiteit dan ook niet zijn om die banen te onderscheppen en daar een deel van te worden
176 de journalistiek vertelt niet over de wereld, maar produceert nieuws, dus alleen datgene wat zich als verschil voordoet ten opzichte van de dag ervoor wordt als gebeurtenis beschouwd