560 1600 – 1800 : Franse Verlichting

De Verlichting of Eeuw van de Rede was een cultureel-filosofische en intellectuele stroming in Europa die ruwweg samenviel met de 18e eeuw.

• Het was een reactie op het dogmatische autoriteitsgeloof. In deze periode ontstond een culturele stroming of beweging van intellectuelen met als doel het gebruik van de rede en het filosoferen te bevorderen. De rede gaat alleen maar af op feiten, hoe verborgen die ook zijn.
• De Verlichting stond aldus voor bevordering van de wetenschap en intellectuele uitwisseling. De propagandisten ervan bestreden het bijgeloof, misbruik van recht in kerk en staat, intolerantie en kwamen op voor zekere grondrechten.
• De Verlichting als stroming wordt gezien als een van de pijlers onder de westerse beschaving en zette grote wijzigingen in gang in het denken over religie, filosofie, kunst, wetenschap en politiek.
• Tijdens de Verlichting zag men haar nog niet als een stroming of een afgebakend tijdperk, maar als een maatschappelijk proces waarvan de ontwikkeling kon worden nagestreefd en die nog voortduurt.
• De Verlichting gaf aanleiding tot modernisering van de samenleving door middel van individualisering, emancipatie, feminisme, secularisering en globalisering. Het gelijkheidsbeginsel, de mensenrechten en de burgerrechten vinden er hun wortels, net zoals het ‘vrijdenken’, het klassiek liberalisme, het socialisme, het anarchisme.
• De Verlichting kent een kritische en een constructieve zijde.
  • De kritische of radicale verlichters nemen het (geïnstitutionaliseerde) geloof en onredelijkheid op de korrel. Zij komen op voor een scheiding tussen kerk en staat gebaseerd op rechtvaardigheid en democratie.
  • De constructieve of gematigde verlichters, zoals Joseph Priestley zoeken manieren om kennis (wetenschap) en religie met elkaar te verbinden.

Niet alle 17e- en 18e-eeuwers beschouwden het tijdperk waarin zij leefden als verlicht, een periode waarin men het duistere verleden achter zich had gelaten. Tegenover de Verlichting stond het obscurantisme. Het was eerder een tijd van redelijkheid dan van rede; meer een houding, een doel of een streven dan een filosofisch stelsel.

• De Trias Politica (ook de driemachtenleer genoemd) is een uitwerking van het idee van scheiding der machten binnen een staat. Het is een politiek systeem dat werd bedacht door de Franse Verlichtingsfilosoof Montesquieu.
• Vooral de Franse Revolutie droeg bij tot de verbreiding van de ideeën van de Verlichting. De Franse koning werd ten val gebracht. Pruisen en Oostenrijk vielen de Franse revolutionairen (burgers en soldaten) aan, maar verloren. Verlichtingsideeën werden zo nog meer bekend in Pruisen en Oostenrijk en daardoor in Europa.